Ο Βολταίρος προς το τέλος του μυθιστορήματος του Καντίντ, παρουσιάζει έναν γεράκο τελείως αδιάφορο
για τις καταστροφές που πλήττουν τον κόσμο καθώς είναι αποτραβηγμένος από αυτόν και αφοσιωμένος στον κήπο του και μόνον.
Δεν πρέπει να θεωρητικολογούμε λένε οι πρωταγωνιστές του. Αν θέλουμε μια καλή και ήσυχη ζωή θα πρέπει ο καθένας να ασχοληθεί με τον κήπο του και τίποτε άλλο. Αυτό πέρα από την ιδιωτεία και τα προβλήματα της δίνει μια άλλη διάσταση στις καταστροφές καθώς η ίδια η έννοια τους εξαρτάται από τα πεδία εφαρμογής τους. Ο Ρουσσώ που αλληλογράφησε με τον Βολτάιρο μετά τον μεγάλο σεισμό της Λισσαβώνας το 1775 έπιασε τις προεκτάσεις αυτού του θέματος αμέσως και συσχέτισε τις καταστροφές με τον άνθρωπο. Αν μια καταστροφή συμβεί στο μέσον του πουθενά είπε και στο μέτρο που δεν θα αγγίξει άνθρωπο ή ανθρω΄πινα συμφέροντα τότε δεν μπορεί να ορισθεί σαν καταστροφή, ΟΣΟΔΗΠΟΤΕ ΚΑΤΣΤΡΟΦΙΚΗ ΚΙ ΑΝ ΕΙΝΑΙ. Είναι σαν εκείνο το παλιό σόφισμα που πονηρά ρωτάει ‘τι λέτε? Αν ένα δέντρο πέσει μέσα σε ένα δάσος όπου δεν υπάρχει ψυχή, θα κάνει θόρυβο ή όχι?”
Ο Ρουσσώ στις προς Βολταίρο επιστολές του ξεκαθάρισε πολύ καλά ορισμένα πράγματα με τόσο πετυχημένο τρόπο που βρίσκουν εφαρμογή ακόμη και στα σημερινά εγχειρίδια κινδυνικής. Τα κυριότερα σημεία που ανέδειξε είναι τρία: .
- πότε μία καταστροφή προσλαμβάνεται ως καταστροφή ——————————————- Ο τρόπος με τον οποίο εξετάζεται και ερμηνεύεται κάθε καταστροφή προσδιορίζεται από το αξιακό πλαίσιο κάθε πολιτισμού στην συγκεκριμένη χρονική φάση της ανάπτυξης του. Οι συγχρονες καταστροφές πχ ορίζονται λιγότερο ή περισσότερο σαν τεχνολογικές επιπτώσεις σε οικοσυστήματα ενώ οι προιστορικές οριζόταν σαν θεικές απαρέσκειες –
- Οι συνέπειες των καταστροφών επηρεάζονται από τις ανθρώπινες δράσεις και συμπεριφορές ——————————————–
– Η εκτόνωση των ποσών ενέργειας μιας συγκεκριμένης επικινδυνότητας αυξάνεται ή μειώνεται από πράγματα που κάνουν οι άνθρωποι. Πόλεις που κτίζονται επάνω σε σεισμικά ρήγματα είναι σίγουρο ότι αργά ή γρήγορα θα πληχθούν. Ο μαζικός πανικός προφανώς αυξάνει την έκθεση στο δηωτικό δυναμικό. –
- Καθώς οι καταστροφές προκαλούν μεγάλο βαθμό κοινωνικής απορρύθμισης η αντιμετώπιση τους είναι υποχρέωση των οργανωμένων δομών των ανθρωπίνων κοινωνιών ———————————————–
Η ζημιά που προκαλεί κάθε μείζονα καταστροφή είναι συνολική και οδηγεί σε κοινωνική στασιμότητα ή και σε πισογυρίσματα. Για να αποφευχθεί η διατάραξη της κοινωνικής τάξης χρειάζεται μια λειτουργική αντιμετώπιση από συναθροισμένες και καλά οργανωμένες δυνάμεις, δηλαδή από το κράτος και τις παραφυάδες του.
– Οι τρείς αυτές αρχές παράγουν διδάγματα που μπορούν να βρούν πεδίο εφαρμογής ακόμη και σε σύγχρονες υποθέσεις ακόμη και στην προχθεσινή καταστροφή της ανατολικής Αττικής.