Ο αυτισμός είναι πολύ πιο συνηθισμένος από ότι ο περισσότερος κόσμος πιστεύει. Ένα στα 100 άτομα φαίνεται να έχει αυτισμό, ανεξαρτήτως εθνικότητας, κουλτούρας, θρησκείας και κοινωνικής καταγωγής. Παρόλα αυτά, υπάρχουν ενδείξεις ότι επηρεάζει περισσότερο τους άντρες από τις γυναίκες.

Πως βλέπει τον κόσμο ένας αυτιστικός;

Μερικοί αυτιστικοί λένε πως νιώθουν τον κόσμο αφόρητο, δυσβάσταχτο. Αυτό μπορεί να τους προκαλέσει αξιοσημείωτη ανησυχία. Συγκεκριμένα, το να κατανοήσουν και να συσχετιστούν με τους άλλους ανθρώπους, την οικογένεια, το σχολείο, την εργασία και την κοινωνική ζωή τους είναι δύσκολο. Ενστικτωδώς μερικοί μπορεί να ξέρουν πώς να επικοινωνήσουν. Όμως και πάλι βασανίζονται να χτίσουν μια σχέση. Αναρωτιούνται γιατί είναι διαφορετικοί και η διαφορετικότητα τους οδηγεί στο να μην καταλαβαίνουν τους υπόλοιπους.

Τα άτομα με αυτισμό συχνά δεν δείχνουν να έχουν κάποια αναπηρία. Γονείς αυτιστικών παιδιών λένε ότι οι άλλοι άνθρωποι νομίζουν πως το παιδί τους είναι άτακτο. Οι ενήλικες αυτιστικοί θεωρούν ότι είναι παρεξηγημένοι από την κοινωνία.

Τα οφέλη της έγκαιρης διάγνωσης.

Η διάγνωση είναι η επίσημη αναγνώριση του αυτισμού. Συνήθως γίνεται μέσα από μια διεπιστημονική ομάδα, που συμπεριλαμβάνει λογοθεραπευτή, παιδίατρο, ψυχίατρο και ψυχολόγο. Η διάγνωση βοηθά τα άτομα με αυτισμό και το περιβάλλον τους, να κατανοήσουν γιατί βιώνουν συγκεκριμένες δυσκολίες και τι μπορούν να κάνουν για αυτές. Οι οικογένειες, οι σύντροφοι, οι εργοδότες, οι συνάδελφοι, οι δάσκαλοι και οι φίλοι μαθαίνουν τα πάντα γύρω από τον αυτισμό και το άτομο που τους αφορά.

Η διάγνωση γίνεται με τη μελέτη των χαρακτηριστικών, καθώς ο αυτισμός διαφέρει στο κάθε άτομο. Η αξιολόγηση αφορά τη μελέτη των επίμονων δυσκολιών σε σχέση με την κοινωνική επικοινωνία και αλληλεπίδραση. Παρακολούθηση στα περιορισμένα και επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς, των δραστηριοτήτων και των ενδιαφερόντων. Ξεκινώντας από την παιδική ηλικία για να αξιολογηθούν τα όρια και οι δυσκολίες στις καθημερινές λειτουργίες.

Τι προκαλεί αυτισμό;

Οι ακριβής αιτίες που προκαλούν αυτισμό είναι ακόμα ανεξερεύνητες. Οι έρευνες θεωρούν ότι είναι ένας συνδυασμός παραγόντων, γενετικοί και περιβαλλοντικοί. Εκεί πιθανόν να οφείλεται και η διαφορετική ανάπτυξη. Δεν προκαλείται από την ανατροφή, τις κοινωνικές περιστάσεις και δεν είναι από σφάλμα του αυτιστικού ατόμου.

Θεραπεία δεν υπάρχει. Ωστόσο υπάρχει ένα εύρος προσεγγίσεων και στρατηγικής, με μεθόδους που ενεργοποιούν τη γνωστική ανάπτυξη. Σε αρκετούς ανθρώπους έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμα εργαλεία.

Βασικές δυσκολίες.

Οι αυτιστικοί άνθρωποι δυσκολεύονται να ερμηνεύσουν προφορικές και μη προφορικές έννοιες. Όπως χειρονομίες, μεταφορικές εκφράσεις ή τον τόνο της φωνής. Αρκετοί κατανοούν κατά γράμμα ότι ακούν και νομίζουν πως οι άνθρωποι εννοούν αυτό ακριβώς που είπαν. Τους δυσκολεύει η κατανόηση των αστείων, του σαρκασμού και οι εκφράσεις του προσώπου.

Άλλοι πάλι μπορεί να μη μιλούν καθόλου ή πολύ λίγο. Συχνά όμως καταλαβαίνουν περισσότερα από όσα νομίζουν όσοι βρίσκονται τριγύρω τους. Δυσκολεύονται να εκφραστούν, βασανίζονται με την ασάφεια ή τις αφηρημένες εκφράσεις. Αρκετοί αυτιστικοί προτιμούν να επικοινωνούν με τη νοηματική γλώσσα ή με οπτικά σύμβολα.

Όσοι έχουν ικανές γλωσσικές δεξιότητες μπορεί και πάλι να δυσκολεύονται να κατανοήσουν επακριβώς τι θέλουν να πουν οι συνομιλητές τους. Μπορεί να επαναλαμβάνουν κάτι που είπαν οι ίδιοι ή ο συνομιλητής τους. Ίσως να μακρηγορούν, μιλώντας για τα δικά τους ενδιαφέροντα.

Ένα ακόμα χαρακτηριστικό του αυτισμού είναι ότι δυσκολεύονται να «διαβάσουν» τους ανθρώπους, να κατανοήσουν τα αισθήματα και τις προθέσεις τους και να εκφράσουν τα δικά τους συναισθήματα. Είναι και ο λόγος που συχνά θεωρούνται αναίσθητοι και ότι δεν αναζητούν παρηγοριά ή ανακούφιση από τους άλλους. Αναζητούν χρόνο για τον εαυτό τους όταν παραφορτώνονται από άλλους ανθρώπους. Εμφανίζουν περίεργη συμπεριφορά ή κατά κάποιο τρόπο κοινωνικά μη αποδεκτή. Για αυτό το λόγο και δυσκολεύονται να δημιουργήσουν φιλίες ή δεν ξέρουν ακριβώς πώς να τις διαχειριστούν.

Ενδιαφέροντα ενός αυτιστικού ατόμου.

Πολλοί αυτιστικοί άνθρωποι έχουν ενδιαφέροντα που επικεντρώνονται έντονα σε αυτά, συχνά από τη νεανική ηλικία. Αυτά μπορούν να αλλάξουν με το χρόνο ή να είναι για μια ζωή. Τους κεντρίζουν το ενδιαφέρον: οι τέχνες, η μουσική, οι υπολογιστές ή τα τρένα. Μπορεί να έχουν και ασυνήθιστα ενδιαφέροντα όπως να συλλέγουν σκουπίδια ή άχρηστα αντικείμενα. Με ενθάρρυνση όμως μπορεί το άτομο να αποκτήσει ένα ενδιαφέρον για την ανακύκλωση και το περιβάλλον.

Παρομοίως μπορούν να διοχετεύσουν τα ενδιαφέροντα τους στη μελέτη, τον εθελοντισμό ή σε άλλα επαγγέλματα με νόημα. Αναφέρουν μάλιστα πως η επιδίωξη αυτή είναι θεμελιώδης για την ευεξία και την ευτυχία τους

Αισθητική ευαισθησία.

Οι αυτιστικοί μπορεί να βιώσουν υπερευαισθησία ή υπό-ευαισθησία στους ήχους, στο άγγιγμα, τις γεύσεις, τις μυρωδιές, το φως, τα χρώματα, στη θερμοκρασία ή στον πόνο. Για παράδειγμα μπορεί συγκεκριμένοι ήχοι που οι υπόλοιποι αγνοούμε ή έχουμε μπλοκάρει να είναι αβάσταχτοι ή ενοχλητικοί για αυτούς. Αυτό μπορεί να τους προκαλέσει ανησυχία ή ακόμα και σωματικό πόνο. Ίσως όμως και να ενθουσιαστούν από τα φώτα ή από αντικείμενα που στροβιλίζονται.

Τα διαφορετικά ονόματα του αυτισμού.

Με τα χρόνια διαφορετικές διαγνωστικές ταμπέλες έχουν χρησιμοποιηθεί. Αυτό συνέβη λόγω των διαφορετικών διαγνωστικών εγχειριδίων και εργαλείων που χρησιμοποιούνταν. Επίσης λόγω των διαφορετικών προφίλ του αυτισμού, αναλόγως πάντα με το άτομο. Αυτισμός, Διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού, Κατάσταση του αυτιστικού φάσματος, Κλασσικός αυτισμός, Διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή, Αυτισμός υψηλής λειτουργίας, Σύνδρομο Άσπεργκερ κ.α.

Λόγω των πρόσφατων αλλαγών στη διάγνωση του αυτισμού, Διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού (Autism Spectrum Disorder – ASD) είναι ο πιο διαδεδομένος διαγνωστικός όρος.

Αυτισμός στην ενήλικη ζωή.

Ο αυτισμός δεν είναι αποκλειστικά μια διάγνωση της παιδικής ηλικίας. Επηρεάζει τους ενήλικες σε 3 κυρίαρχα πεδία: τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, την προφορική και μη επικοινωνία και τις επαναλαμβανόμενες ή τυπολατρικές συμπεριφορές. Κάποιοι υπερ-λειτουργούν ενώ άλλοι αντιμετωπίζουν δεινές καθημερινές προκλήσεις.

Δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα αισθήματα των άλλων, έχουν πρόβλημα στο να διατηρήσουν συζητήσεις ή παραμένουν προσκολλημένοι στην καθημερινή ρουτίνα και στις δραστηριότητες τους. Διαθέτουν βαθιά γνώση μόνο ενός συγκεκριμένου θέματος και δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τη γλώσσα του σώματος και εκφράσεις.

Κλείνοντας θέλω να τονίσω ότι αρκετά άτομα με αυτισμό ζουν ανεξάρτητες ζωές και έχουν επιτυχημένες καριέρες και οικογένειες. Κάποιοι διαθέτουν ευφυΐα πάνω από το μέσο όρο. Έχουν προσφέρει με τη διαφορετικότητα τους στην κοινωνία, όσα άλλοι δεν κατάφεραν. Μπορεί να μη διαθέτουν την τυπική συμπεριφορά, όμως τελικά τι θεωρείται φυσιολογικό, υγιές και αποδεκτό; Όλα είναι μέτρα και σταθμά που κατασκεύασε ο άνθρωπος. Και μόνο αυτός μπορεί να τα καταρρίψει!

Έρευνα – σύνταξη: Βογιατζής Ηλίας