Αυτά που κάποιοι άνθρωποι θεωρούν άχρηστα στη ζωή τους, μπορεί να αποτελέσουν θησαυρό για κάποιους άλλους. Και για τους επιστήμονες που μελετούν τα ούρα κάτι τέτοιο αποκτά σάρκα και οστά. Τα ούρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πηγή ηλεκτρικής ενέργειας ακόμα και να αποτελέσουν τη βάση για φάρμακα που καταπολεμούν την υπογονιμότητα και τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης.
Για τους σύγχρονους επιστήμονες τα ούρα θεωρούνται σίγουρα πραγματικός «χρυσός». Αλλά μια ματιά στο παρελθόν θα μας δείξει ότι η σημασία της χρήσης τους ξεκίνησε πολύ παλιά για την επιστημονική και βιομηχανική ανάπτυξη. Τόσο παλιά όταν οι Αρχαίοι Ρωμαίοι συνέλλεγαν τα ούρα δημόσια και όσοι τα εμπορεύονταν έπρεπε να πληρώσουν και φόρο!
Τι ήταν λοιπόν αυτό που έκανε τους ανθρώπους στην προβιομηχανική εποχή να θεωρούν τα ούρα σημαντικά και η χρήση τους να φτάσει μέχρι το σήμερα; Ας δούμε παρακάτω κάποιες από τις -ιδιαίτερες- χρήσεις τους, που έκαναν τη ζωή ευκολότερη.
Για λευκά, ολόλευκα ρούχα
Αν έχετε μπει ποτέ στον κόπο να διαβάσετε τις ετικέτες των καθαριστικών που χρησιμοποιείτε στο σπίτι θα έχετε να δει να αναγράφεται ως βασικό συστατικό η αμμωνία. Ως βάση η αμμωνία αποτελεί χρήσιμο εργαλείο κατά της βρωμιάς και του λίπους, που είναι ελαφρώς όξινα, καθώς μπορεί και τα εξουδετερώνει. Αν και οι Ευρωπαίοι γνώριζαν καλά για τις αποτελεσματικές ιδιότητες του σαπουνιού, πολλοί έμποροι που ασχολούνται με τον καθαρισμό των ρούχων επέλεγαν τα ούρα για να «εξολοθρεύσουν» τους επίμονους λεκέδες.
Στην Αρχαία Ρώμη, για παράδειγμα, οι ουροσυλλέκτες ήταν σε δημόσια θέα στους δρόμους, προτρέποντας τους περαστικούς να ανακουφιστούν. Όταν όλα τα δοχεία γέμιζαν, συλλέγονταν και προωθούνταν σε ένα πλυντήριο ρούχων, αραιώνονταν με νερό και καθαρίζονταν τα ρούχα.
Το όπλο των βυρσοδεψών για την επεξεργασία των δερμάτων
Τα ούρα αποτελούνται από νερό (περίπου 95%), ουρία, ουρικό οξύ, κρεατινίνη, αμμωνία, οξαλικό οξύ, διάφορα άλατα (φωσφορικά, θειικά, χλωριούχα κ.α.) και άλλες οργανικές ή ανόργανες ουσίες. Η ουρία ήταν πολύ σημαντική για τους βυρσοδέψες, τους τεχνίτες που επεξεργάζονταν τα δέρματα των ζώων. Όταν η ουρία αποθηκεύεται για μεγάλο χρονικό διάστημα γίνεται αμμωνία, η οποία αναμεμειγμένη με νερό μετατρέπεται σε ήπιο καυστικό. Η υψηλή συγκέντρωση pH στα ούρα διαλύει τα οργανικά συστατικά, κάνοντας την ουρία την ιδανική ουσία για την κατεργασία των ζωικών δερμάτων, τα οποία κάνει μαλακότερα. Μάλιστα όταν οι βυρσοδέψες βούταγαν τα ρούχα μέσα στα ούρα μπορούσαν να βγάζουν ευκολότερα τις τρίχες και τα κομμάτια της σάρκας του ζώου από το δέρμα.
Το καλύτερο λευκαντικό δοντιών
Αυτή η χρήση των ούρων μπορεί να μοιάζει λίγο αποκρουστική, αλλά είναι 100% πραγματική. Για μια ακόμα φορά η αμμωνία έκανε το θαύμα της, αυτή τη φορά στην προσωπική εμφάνιση και υγιεινή. Οι Ρωμαίοι όταν ξύπναγαν το πρωί χρησιμοποιούσαν τα ούρα όπως εμείς χρησιμοποιούμε το στοματικό διάλυμα, καθώς η αμμωνία, όπως και στην περίπτωση των ρούχων, «χτύπαγε» τους λεκέδες της οδοντοστοιχίας και έδινε αστραφτερό χαμόγελο. Αυτή η χρήση αποτυπωνόταν ακόμα και στα ποιήματα της εποχής, όπως σε αυτά του Γάιου Βαλέριου Κάτουλλου (G. Valerius Catullus), του ρωμαίου λυρικού ποιητή που έζησε τον 1ο αιώνα π.Χ.
Το χρυσόχρωμο υγρό που κάνει… μπαμ
Τα ούρα μπορεί να καθάριζαν τα ρούχα και να λεύκαναν τα δόντια, αλλά μπορούσαν να δημιουργήσουν και… εκρηκτικά μείγματα, όπως να φτιάξουν μπαρούτι, την αρχαιότερη εκρηκτική ύλη, που αποτελεί μείγμα άνθρακα, θείου και νιτρικού καλλίου, το οποίο παραγόταν σε μεγάλες ποσότητες στις αρχές του 20ου αιώνα. Προγενέστερα αυτοί που έφτιαχναν πυρίτιδα εκμεταλλεύτηκαν την ύπαρξη νιτρικού καλίου μέσα στα ούρα, ώστε να φτιάξουν το συστατικό-κλειδί για το μπαρούτι.
Σε διαφορετικά μέρη του πλανήτη υπήρχαν ποικίλλοι τρόποι παραγωγής πυρίτιδας, αλλά στο σύνολο η βασική επιστημονική αρχή ήταν μία: Η αμμωνία από τα στάσιμα ούρα αντιδρά με το οξυγόνο σχηματίζοντας νιτρικό άλας. Αυτά τα αρνητικά φορτισμένα ιόντα αζώτου ψάχνουν κατόπιν θετικά φορτισμένα ιόντα μετάλλου να συνδεθούν μέσα στο μείγμα των ακαθαρσιών με τη στάχτη. Χάρη στη στάχτη, τα ιόντα καλίου είναι σε αφθονία και ιδού! Έπειτα από λίγη επεξεργασία (φιλτράρισμα), έχεις στα χέρια σου το νιτρικό κάλιο.
Ενισχυτής χρωμάτων για υφάσματα που δεν ξεθωριάζουν
Τα ούρα όχι μόνο έκαναν τα ρούχα ολόλευκα, αλλά αποτελούσαν και το χρησιμότερο εργαλείο για την ενίσχυση των χρωμάτων στις βαφές των υφασμάτων, κυρίως τον 16ο αιώνα, δίνοντας έτσι τεράστια ώθηση στη βιοτεχνία παρασκευής υφασμάτων της Αγγλίας.
Οι φυτικές βαφές από σπόρους, φύλλα, ρίζες, φλοιούς και μούρα μπορούσαν να φύγουν από το ύφασμα αν δεν είχε χρησιμοποιηθεί κάποια ισχυρή στερεωτική ουσία που θα «έδενε» τη βαφή πάνω στο ύφασμα. Και εδώ έρχονταν ξανά τα στάσιμα ούρα ή καλύτερα η αμμωνία μέσα σε αυτά, η οποία έφτιαχνε ένα είδος ιστού γύρω από τα χρωμοφόρα κύτταρα της βαφής, βοηθώντας τα χρώματα τόσο στο να γίνουν πιο ζωντανά, όσο και στο να μην ξεθωριάσουν.
Φόρτιση κινητών με ούρα
Το 2014 ερευνητές στο Μπρίστολ, με επικεφαλής τον Έλληνα Ιωάννη Ιερόπουλο, ανέπτυξαν έναν καινοτόμο τρόπο φόρτισης των κινητών τηλεφώνων από ούρα!
«Ένα προϊόν στο οποίο ποτέ δεν θα έχουμε έλλειψη είναι τα ούρα μας. Κανείς μέχρι τώρα δεν έχει εκλύσει ενέργεια από τα ούρα, οπότε πρόκειται για μια συναρπαστική ανακάλυψη. Χρησιμοποιώντας αυτό το απόβλητο του ανθρώπινου σώματος ως τρόπο παροχής ενέργειας είναι μεταξύ άλλων και οικολογικό» είχε πει ο επιστήμονας του Bristol Robotics Laboratory, καταφέρνοντας να φορτίσει ένα κινητό Samsung.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες τα ούρα αποτελούν τα «απόλυτα απόβλητα» καθώς αποδεικνύονται χρήσιμα για την παροχή ενέργειας. Ήδη οι επιστήμονες είχαν ξεκινήσει να κατασκευάζουν το 2013 τα πρώτα ειδικά φίλτρα που θα παράσχουν την ενέργεια, δίνοντας ελπίδες στους χρήστες που αγχώνονται καθημερινά μήπως τους «αφήσει» από μπαταρία το κινητό τους μέσα στη μέρα.