• Το μεγάλο αρχαιολογικό μυστήριο της Καστοριάς είναι η σχεδόν τελεία έλλειψη αρχαιο-κλασσικών ευρημάτων μέσα στην σύγχρονη πόλη αλλά και σε ολόκληρη την χερσόνησο της λίμνης.
Όλα μαζί τα ‘αρχαία’ που μέχρις στιγμής έχουν εντοπιστεί, μετριούνται στα δάχτυλα των δύο χεριών, και όλα σχεδόν ταξινομούνται, με μια σχετική ασφάλεια, στην ύστερη κυρίως αρχαιότητα, την ρωμαϊκή.
• Κατά συνέπεια το θολωτό κτήριο το οποίο -για ακόμη μία φορά- αποκαλύφθηκε στην εσωτερική περίμετρο της λίμνης μετά από τις επιχειρήσεις καθαριότητας του Δήμου, έχει μια τεράστια αρχαιολογική αξία.
• Σύμφωνα με τις διατυπωμένες εκτιμήσεις των αρχαιολόγων ως παλαιότερο μέχρις σήμερα οικοδόμημα σε ολόκληρη την χερσόνησο θεωρούταν η εκκλησία του Αγίου Στεφάνου κτισμένη στον δρόμο προς το Τσαρδάκι κάπου μεταξύ του 800 με 900 μΧ.
• Ε λοιπόν, το οικοδόμημα στην περιφέρεια της λίμνης φαίνεται πως πηγαίνει ακόμα πιο πίσω, εκεί κάπου κοντά στο 600 μΧ.
• Και μόνον από χρονολογική άποψη γίνεται αμέσως αντιληπτό πως η σημασία αυτού του αρχιτεκτονήματος είναι μοναδική. Οι αρχαιολόγοι ήδη το αποκαλούν ‘το πρώτον’ δηλαδή το παλαιότερον όλων.
• Οι ντόπιοι έχουν διάφορες ονομασίες για αυτό , διασωσμένες από προφορικές και μόνον παραδόσεις. Το ονομάζουν ‘μαγαζιά’, Αη Ζαχαρία, βαπτιστήρια, και παλιοκκλήσι. Ο Κεραμόπουλος που ήταν ο πρώτος αρχαιολόγος που επισκέφτηκε και ερεύνησε το σημείο εντόπισε ένα ιωνικό κιονόκρανο και μια διαστρωμάτωση που δείχνει ότι επάνω σε μια αρχαιότερη κατασκευή (Μακεδονική? Ρωμαϊκή?) χτίστηκε μια παλαιοχριστιανική εκκλησία, πιθανότατα σαν καθολικό μιας μικρής μονής αφιερωμένη στον άγιο Ζαχαρία.
• Το θέμα είναι ότι εν έτι 2020 όλα αυτά παραμένουν ακόμα εικασίες και ότι κάποια στιγμή θα πρέπει να αναλάβει να διευκρινίσει τα πράγματα η αρχαιολογική σκαπάνη.
• Λίγο δύσκολο βέβαια να βρεθεί επαρκής χρηματοδότηση για μια τέτοια επιχείρηση σε αυτή την συγκυρία αλλά μιας και το εγχείρημα κρίνεται εξόχως σημαντικό, θα μπορούσαμε ίσως να ξεκινούσαμε ακόμα και έναν διεθνή έρανο στην απανταχού καστοριανή ομογένεια, προκειμένου να συμβάλουμε στην υλοποίηση του…
• Τα «μαγαζιά» μπορούν όντως να μαρτυρήσουν πολλά μυστικά για το παρελθόν της πόλης μας.
Του Λεωνίδα Εκιντζόγλου