Φωτογραφία ληφθείσα παρά του καλλιτέχνου φωτογράφου της πόλεώς μας κ. Κ. Παναγιώτου “Μιμόζα”[Εφημ. «Καστορία», 4 Οκτ. 1936]
Μία μεταλλική και μία μαρμάρινη κρήνη, σε δύο διαφορετικά σημεία της πόλης, μαρτυρούν σήμερα τη μετάβαση από το υποτυπώδες σύστημα ύδρευσης της εποχής της τουρκοκρατίας, στην υδροδότηση των σπιτιών, με την κατασκευή σύγχρονου δικτύου, το 1927. (Μέχρι τότε, η πόλη υδρευόταν κυρίως από τη λίμνη, πηγάδια, πηγές πέριξ της πόλεως και κάποιες δημόσιες κρήνες1).
Η μαρμάρινη κρήνη κατασκευάστηκε το 1934, προς τιμήν του καστοριανού ευεργέτη Ζήση Τσερλεμέ (1872-1951), πρώτου και βασικού χρηματοδότη της κατασκευής του έργου, με το ποσό των 500 αγγλικών λιρών2. Ο Τσερλεμές ήταν αυτοδημιούργητος και διέπρεψε ως έμπορος γουναρικών στη Λειψία. Η οδός στην οποία βρισκόταν το σπίτι του (και η οποία οδηγεί από την πλατεία Ντολτσό, στον Α. Μηνά), φέρει το όνομά του.
H μαρμάρινη κρήνη που στολίζει την πόλιν μας, στηθείσα εις την πλατείαν της Κάτω Αγοράς υπό της Επιτροπής του Ταμείου Υδρεύσεως Καστορίας, προς τιμήν του ευεργέτου της υδρεύσεως της πόλεώς μας κ. Ζήση Τσερλεμέ
Για κάποιο διάστημα, η κρήνη ήταν τοποθετημένη κοντά στο (σημερινό) Δημαρχείο. Σήμερα βρίσκεται στην πλατεία του Α. Μηνά. Παλαιότερα είχε τοποθετηθεί λίγα μέτρα πιο πάνω, στη γωνία του Παρθεναγωγείου, στη θέση του οποίου χτίστηκε το μετέπειτα Μαθητικό Κέντρο (αργότερα Σχολή Γουνοποιίας).
Η κρήνη στο Παρθεναγωγείο. Δεξιά το αλληλοδιδακτικό. Ανάμεσά τους η γωνία του δρόμου προς τον Π. Ηλία (σχέδιο Π. Τσολάκη)
Το παράδειγμά του Τσερλεμέ ακολούθησαν σύλλογοι και ιδιώτες. Μεταξύ των πρώτων ήταν ο γουνέμπορος Γεώργιος Τόκας, ο οποίος δραστηριοποιούνταν στη Θεσ/νίκη και διέθεσε την εκεί ακίνητη περιουσία του για το σκοπό της ύδρευσης από τις πηγές (Κεφαλαρίου). Και του δικού του σπιτιού η οδός (που είναι παράλληλη της Μητροπόλεως και καταλήγει στον Ταξιάρχη Γυμνασίου), φέρει τιμητικά το όνομά του.
Από πλευράς Συλλόγων αποδήμων Καστοριανών, η κύρια ενίσχυση του έργου της ύδρευσης, προήλθε από τους εράνους του Συλλόγου «Ομόνοια» της Ν. Υόρκης. Τη δωρεά αυτή μνημονεύει η τελευταία εναπομείνασα κρήνη από χυτοσίδηρο (που βρίσκεται μόλις λίγα μέτρα από το επίσης μοναδικό σωζόμενο, μέχρι την κατάρρευσή του -πριν από μόλις λίγα χρόνια- σχολικό κτίριο της εποχής της τουρκοκρατίας, το Β’ νηπιαγωγείο), πάνω από την Α. Παρασκευή και δίπλα στον Α. Νικόλαο της συνοικίας Δραγωτά.
Η συντήρηση των δύο κρηνών και η μετεγκατάσταση σε περίοπτη θέση σε κεντρική πλατεία (Ντολτσό, Ομόνοια) και επαναλειτουργία της μεταλλικής κρήνης, με σχετική ενημερωτική πινακίδα, θα συμβάλει στην ανάδειξη της πορείας της πόλης προς τον εκσυγχρονισμό κατά τη μεταοθωμανική περίοδο,κομβικό σημείο της οποίας υπήρξε η κατασκευή του δικτύου ύδρευσης3.
1 Π. Τσολάκη, «Η αρχιτεκτονική της παλιάς Καστοριάς», εκδ. Επίκεντρο 2009, σ. 205- 206 2 Χρ. Αντωνίου, «Ονοματοθεσία οδών και πλατειών πόλεως Καστοριάς», Θεσ/νίκη 2005, σελ. 73, 1383
Η Δεξαμενή θεμελιώθηκε στις 3 Απριλίου 1927 και εγκαινιάστηκε το καλοκαίρι του επόμενου έτους.