Σήμερα, μέσα από τη στήλη μας, θα αναφερθούμε σε μία ιστορία που κρύβεται πίσω από το γνωστό σε όλους μας τσάμικο “Παπαλάμπραινα”. Ένα δημοφιλές τραγούδι της λαϊκής μας παράδοσης ολόκληρων γενεών.
Πόσοι άραγε, γνωρίζουν το γεγονός στο οποίο αναφέρεται η χιλιοτραγουδισμένη “Παπαλάμπραινα”;
Οι περιοχές που “ερίζουν” για την προέλευσή του πολλές. Της Πελοποννήσου ο θρύλος ωστόσο είναι ο επικρατέστερος.
Ο παπά – Λάμπρος Ζέρβας ήταν ο εφημέριος του χωριού Ρωμύρι της Πυλίας, όπου ζούσε με την παπαδιά και την οικογένειά τους. Το 1860 έπεσε θύμα ληστείας, όταν κάποιοι ανταγωνιστές του έστειλαν στο σπίτι του κλέφτες με την πρόφαση ότι ήθελαν να αγοράσουν ένα από τα βόδια του. Οι δύο ξένοι φιλοξενήθηκαν στο σπίτι του ιερέα. Μόλις η οικογένεια έπεσε το βράδυ για ύπνο, οι δύο κλέφτες ειδοποίησαν τους υπόλοιπους που είχαν κρυφτεί έξω από το χωριό. Έτσι, όλοι μαζί μπήκαν εύκολα στο σπίτι για να το ληστέψουν. Άρπαξαν ότι μπορούσαν, αλλά επειδή δεν βρήκαν χρήματα άρχισαν να βασανίζουν τον παπά, προκειμένου να τους αποκαλύψει την κρυψώνα.
Τα παιδιά του παπά, ο Νικολάκης, ο Γιώργης, ο Κώστας, η Γεωργία και η Παναγιώτα είχαν στρώσει στο πάτωμα και κοιμόντουσαν.
Μια από τις κόρες του παπά – Λάμπρου, η Παναγιώτα, κατάφερε να διαφύγει και όταν έφτασε στο φεγγίτη άρχισε να φωνάζει και να καλεί σε βοήθεια τους συγχωριανούς και τα ξαδέρφια της Γιώργο και Κώστα. Το χωριό ξύπνησε και η συμμορία τράπηκε σε φυγή, όταν οι ένοπλοι γείτονες έφτασαν στο σπίτι του παπά. Από τους πυροβολισμούς δύο ληστές τραυματίστηκαν. Μάλιστα ο ένας χτυπήθηκε βαριά και μετά από λίγο ξεψύχησε. Έτσι, η ληστεία αποφεύχθηκε έστω και την τελευταία στιγμή, αλλά ο παπά – Λάμπρος ενεπλάκη σε βεντέτα με τους ληστές.
Με αφορμή το γεγονός αυτό ένας χωριάτης έφτιαξε τους στίχους του τραγουδιού, οι οποίοι, έχουν σωθεί μέχρι και σήμερα, με κάποιες παραλλαγές στους στίχους σε ορισμένες περιπτώσεις.
Ποια είναι όμως η συνέχεια της ιστορίας;
Το παιδί που πήγαινε σχολείο στην Πύλο, ο Νικολάκης, μετά το δραματικό περιστατικό πήγε και έμεινε στην Αθήνα, στο σπίτι του δημάρχου Μπενάκη. Εκεί έκανε τις σπουδές του και όταν τελείωσε, ζήτησε να γίνει αστυνομικός διοικητής της επαρχίας Πυλίας. Ίσως στο μυαλό του υπήρχε η σκέψη της εκδίκησης του Φιτσιάλου, ο οποίος είχε πλέον γεράσει, αλλά φοβόταν μήπως οι παπαλάμπροι κάνουν κακό στο γιο του.
Ο φιτσιάλος, αφού τον παρακίνησε και ένας Μανιάτης, αποφάσισε να πάει στον Νικολάκη Παπαλάμπρο, να του ζητήσει συγγνώμη και να του φιλήσει τα πόδια. Εκείνος όμως του είπε: “Φύγε βρωμόσκυλο, πηγές να μας ξεκληρίσεις και τώρα ζητάς συγγνώμη;”.
Μετά όμως το παιδί του Φιτσιάλου απέκτησε το δικό του παιδί και κάλεσε τον Νικολάκη να το βαφτίσει. Έτσι έσβησε αυτή η βεντέτα.
Οι αυθεντικοί στίχοι του τραγουδιού:
Στου Παπαλά, Παπαλάμπραινα,
στου Παπαλάμπρου την αυλή,
στου Παπαλάμπρου την αυλή,
είναι μια μάζεψη πολλή.
Καν ο παπάς, Παπαλάμπραινα
καν ο παπάς είν’ άρρωστος,
καν η παπαδιά πεθαίνει,
Παπαλάμπραινα καημένη.
Ούτ’ ο παπάς, Παπαλάμπραινα,
ούτε ο παπάς είν’ άρρωστος,
ούτ’ η παπαδιά πεθαίνει,
Παπαλάμπραινα καημένη.
Οι κλέφτες, τους, Παπαλάμπραινα,
Οι κλέφτες τους εγδύσανε,
οι κλέφτες τους εγδύσανε,
και τα λεφτά ζητήσανε.
Μια λυγερή, Παπαλάμπραινα,
μια λυγερή εφώναξε,
μια λυγερή εφώναξε,
τους κλέφτες, τους εφώναξε.
Τρέξε Γιωργά, Παπαλάμπραινα,
τρέξε, Γιωργάκη ξάδερφε
τρέξε, Γιωργάκη ξάδερφε,
οι κλέφτες μας εκάψανε.
Στις μέρες μας, οι τελευταίοι στίχοι έχουν αλλάξει (” μια λυγερή παντρεύεται και παίρνει έναν λεβέντη, Παπαλάμπραινα καημένη…”) και το λεβέντικο – και ίσως πιο δημοφιλές αυτό τσάμικο έχει μετατραπεί σ’ ένα τραγούδι του γάμου. Ο λόγος που ο σκοπός του τραγουδιού είναι τσάμικος και όχι καλαματιανός, μιας και το περιστατικό συνέβη στην Πελοπόννησο, μάλλον θα πρέπει να αναζητηθεί στην ηπειρωτική καταγωγή των Ζερβέων και των άλλων “σογιών”.
Λέγεται όμως, ότι οι πρωταγωνιστές και τα σόγια τους είχαν καταγωγή από την Ήπειρο (Άρτα- Σούλι), ενώ αρχικά κατοικούσαν στα Κούντουρα, στα σύνορα Αττικής- Βοιωτίας, μετά κατέβηκαν στο Αρκουδόρεμα Αρκαδίας και ύστερα στην Πυλία.
Η αυλή
Τόσο το σπίτι όσο και η αυλή του Παπαλάμπρου βρίσκονται και σήμερα στο Παλιό Ρωμύρι όπως ήταν τον καιρό του επεισοδίου, χωρίς να έχει γίνει καμία αλλαγή, εκτός από την φθορά του χρόνου.
Μία άλλη εκδοχή
Μια άλλη εκδοχή, που προέρχεται από τη Μακεδονία, παραδίδεται από έναν συγγενή του Παπαλάμπρου Χαράλαμπου, κτηματία, από τα Σέρβια του νόμου Κοζάνης. Σύμφωνα με αυτήν, ο Παπαλάμπρος το 1928 απήχθη από την περιοχή των Καμβουνίων από τον λήσταρχο Γιαγκούλα, ο οποίος, ζητούσε λύτρα για να τον αφήσει ελεύθερο. Τον κυνήγησε ένα απόσπασμα Χωροφυλακής με επικεφαλής τον υπομοίραρχο Πετράκη. Ο Γιαγκούλας συνελήφθη και ο Παπαλάμπρος αφέθηκε ελεύθερος – απεβίωσε το 1942. Εκ του γεγονότος προέκυψε το τραγούδι το οποίο είναι ευρύτατα διαδεδομένο και στη Μακεδονία.
Πηγές: mixanitouxronou.gr