Αιδεσιμότατε, κ. Βουλευτή του Νομού μας, κα. Αμντειπεριφερειάρχη, κα.Προέδρε Περιφεριακού Συμβουλίου, κ. Δήμαρχε Νεστορίου, κ. Πρόεδρε του εμπορικού Επιμελητηρίου, κα Αντιδήμαρχε Αθλητισμού και Παιδείας, επίσημες κι επίσημοι προσκεκλημένοι, παρούσες και παρόντες στη σημερινή τιμητική εκδήλωση του Πολιτιστικού Συλλόγου Μανιάκων «Η Αγία Παρασκευή».

Η σημερινή μέρα, παγκόσμια  ημέρα της Γυναίκας – παρόλο που φέτος στιγματίζεται από το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη –  είναι μια μέρα ευαισθητοποίησης για  τους περιορισμούς, τους εξευτελισμούς και τις δημόσιες απειλές, που υφίστατο και πολλές φορές ακόμη υφίσταται το γυναικείο φύλο. Θεσμοθετήθηκε το 1977 από τον ΟΗΕ κι  επιλέχθηκε προς τιμήν της απεργίας που έκαναν οι εργάτριες στη Νέα Υόρκη στις 8 Μαρτίου 1857. Έχει μακρά ιστορία, η οποία είναι συνδεδεμένη με τους αγώνες των γυναικών για τη μόρφωση, την ψήφο -που μόλις το 1952 κατοχυρώθηκε στην Ελλάδα -και τις καλύτερες συνθήκες εργασίας τους.

Μελέτη που εκπόνησε το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών ενόψει της διεθνούς Ημέρας της Γυναίκας διαπίστωσε πως το 90% του παγκόσμιου πληθυσμού, ανεξαρτήτως φύλου, τρέφει προκαταλήψεις σε βάρος των γυναικών. Όπως ότι  είναι λιγότερο καλές ως ηγέτες στην πολιτική ή τις επιχειρήσεις ή ότι οι σπουδές τους στο πανεπιστήμιο είναι λιγότερο σημαντικές ή πως δεν πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίες στην αγορά  εργασίας , γιατί οι θέσεις είναι λιγοστές.

Οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα για το φύλο είναι τόσο βαθιά ριζωμένα στην κουλτούρα μας, με αποτέλεσμα η καθεμιά και ο καθένας  μας να κινδυνεύει να πέσει στην παγίδα των έμφυλων διακρίσεων.

Υπάρχουν στερεότυπα σε σχέση με το ρόλο των γυναικών στο σπίτι και την οικογένεια που βασίζονται στην ιδέα ότι οι γυναίκες είναι, από τη φύση τους, προορισμένες να ασχολούνται με τη φροντίδα της οικογένειας και του νοικοκυριού και ότι αυτή είναι η βασική τους λειτουργία στο πλαίσιο μιας συντροφικής σχέσης. Κατ’ επέκταση, οι γυναίκες που αποκλίνουν από αυτό το στερεότυπο φροντίδας ή απέχουν από τη διαδικασία δημιουργίας οικογένειας ή τεκνοποίησης, θεωρούνται κοινωνικά «σφάλματα», αχάριστες, ανίκανες ή μη λειτουργικές. Για τους άντρες, αντίστοιχα, τα θέματα του ιδιωτικού βίου θεωρούνται υπερβολικά ασήμαντα για να αποτελούν βασική ενασχόλησή τους -ο ρόλος τους σε αυτά είναι, στην καλύτερη περίπτωση, βοηθητικός. Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει ή και δεν έχουμε πει φράσεις όπως οι παρακάτω:

«Άντε στην κουζίνα σου να πλύνεις κανένα πιάτο».

«Νοικοκυρά είσαι εσύ; Ποιος θα σε πάρει;»

«Ο κύριος ρόλος της γυναίκας είναι να φροντίζει την οικογένεια και το σπίτι της».

«Οι άντρες παίρνουν τις σημαντικές αποφάσεις στην οικογένεια και οι γυναίκες ακολουθούν».

«Οι γυναίκες πρέπει να θυσιάζουν την καριέρα τους για αυτή του συζύγου τους».

«Οι γυναίκες πρέπει να μαγειρεύουν για το σύντροφό τους και να κάνουν γενικά τις δουλειές του σπιτιού».

«Αν μια γυναίκα δεν παντρευτεί κάποιο πρόβλημα θα έχει».

«Η καλύτερη στιγμή στη ζωή μιας γυναίκας είναι ο γάμος της».

«Μια γυναίκα δεν μπορεί να είναι καλή μητέρα και καλή στη δουλειά της ταυτόχρονα».

«Εμείς τα έχουμε βρει με τον άντρα μου. Με βοηθάει στις δουλειές».

Στερεότυπα σε σχέση με τις δεξιότητες των γυναικών. Σύμφωνα με τα στερεότυπα αυτά, οι γυναίκες υστερούν σε βασικές -και υψηλότερου κύρους- δεξιότητες, γεγονός που τις καθιστά ακατάλληλες για μια σειρά ρόλων στη δημόσια και επαγγελματική ζωή (π.χ. ηγετικές θέσεις, επαγγέλματα με υψηλές απαιτήσεις αλλά και προοπτικές) και συχνά ακόμα και ανίκανες να συντηρήσουν τον εαυτό τους και την οικογένειά τους. Παραδείγματα φράσεων κι εδώ:

«Γυναίκα οδηγός, τι περιμένεις;»

«Τα κορίτσια δεν είναι καλά στα μαθηματικά»

«Γυναίκα δεν κάνει για χειρούργος».

«Το ασθενές φύλο».

«Οι γυναίκες δεν έχουν πολιτική σκέψη».

Στερεότυπα σε σχέση με τις υποχρεώσεις εμφάνισης & συμπεριφοράς των γυναικών. Αυτό σημαίνει ότι, ως γυναίκες, σύντροφοι, επαγγελματίες κ.λπ., οφείλουν να προσαρμόζονται σε συγκεκριμένα επιθυμητά («θηλυκά») χαρακτηριστικά, όπως η σεμνότητα, η ησυχία, η αρμονία, η υπακοή, η ελαφρότητα, η φροντιστική διάθεση κ.ά., να εμφανίζουν συγκεκριμένα ενδιαφέροντα και να ακολουθούν συγκεκριμένα πρότυπα εμφάνισης.

Παραδείγματα φράσεων που ακούγονται και λέγονται και γι’ αυτό:

«Κορίτσι για σπίτι».

«Οι γυναίκες οφείλουν να είναι αδύνατες και να ακολουθούν τη μόδα. Οι υπέρβαρες γυναίκες και όσες αδιαφορούν για τη μόδα είναι προβληματικές».

«Τα σπορ όπως το ποδόσφαιρο και η Φόρμουλα 1 δεν ενδιαφέρουν τις γυναίκες, γιατί πηγαίνουν κόντρα στην γυναικεία φύση».

«Οι γυναίκες δεν μπορούν να είναι περισσότερο επιτυχημένες από τους συντρόφους τους».

«Οι γυναίκες δεν χρειάζεται να αθλούνται».

«Οι γυναίκες πρέπει να είναι περιποιημένες για τους άντρες τους».

«Οι γυναίκες δεν μπορούν να είναι φιλόδοξες».

«Οι γυναίκες δεν πρέπει να χάνουν τη θηλυκότητά τους. Δεν πρέπει να ντύνονται αντρικά».

Υπάρχουν όμως στερεότυπα που ζημιώνουν και τους άντρες τα οποία βασίζονται στις προκαταλήψεις μας γύρω από τον αδιαπραγμάτευτο ρόλο αντρών και γυναικών. Σύμφωνα με τα στερεότυπα αυτά, οι άντρες οφείλουν να επιδεικνύουν συμπεριφορές που σχετίζονται με παραδοσιακά «αρσενικά» χαρακτηριστικά κι έτσι να είναι πάντα φιλόδοξοι, επιθετικοί, κουβαλητές, συναισθηματικά κλειστοί, οικονομικά εύρωστοι, σωματικά ισχυροί και να ακολουθούν συγκεκριμένα επαγγέλματα και ασχολίες που εναρμονίζονται με αυτά τα χαρακτηριστικά.

Στο πλαίσιο αυτό, τιμωρούνται όταν δείχνουν τα συναισθήματά τους, όταν συμπεριφέρονται φροντιστικά, όταν δείχνουν την κλίση τους προς στερεοτυπικά «γυναικείες» ασχολίες και τις τέχνες, όταν ξεφεύγουν από τα αυστηρά όρια της «αρρενωπής» εμφάνισης, όταν εκφράζουν οποιουδήποτε είδους αδυναμία κ.λπ. Έτσι, όμως, αποκλείονται από ένα μεγάλο εύρος συναισθημάτων, συμπεριφορών, διαστάσεων της ζωής και των σχέσεων, φροντίδας και ψυχικής έκφρασης που, τελικά, ζημιώνει και τη δική τους ψυχική ισορροπία, την ικανοποίησή τους από τη ζωή και τις ευκαιρίες τους να αξιοποιήσουν όλα τα κομμάτια του δυναμικού τους.

Κάποιες γνωστές φράσεις κι εδώ που ακούμε και λέμε:

«Οι άντρες δεν κλαίνε».

«Οι άντρες δεν έχουν την ικανότητα να μεγαλώσουν ένα παιδί».

«Οι άντρες δεν πρέπει να δείχνουν τα συναισθήματά τους».

«Οι άντρες είναι κουβαλητές και οι γυναίκες φροντίζουν το σπίτι».

«Η επιθετικότητα είναι στη φύση του άντρα».

«Οι άντρες πληρώνουν για τις γυναίκες».

«Οι άντρες τα καταφέρνουν στα πρακτικά θέματα ενώ οι γυναίκες όχι».

«Κορίτσια πριγκίπισσες – αγόρια ιππότες»

«Υπάρχουν γυναικεία και ανδρικά επαγγέλματα».

«Tο ροζ είναι για τα κοριτσάκια, το μπλε για τα αγοράκια».

«Οι άντρες βαριούνται να ακούν. Οι γυναίκες ακούν περισσότερο».

«Οι γυναίκες φροντίζουν περισσότερο την εμφάνισή τους, οι άντρες δεν πρέπει».

«Ο πατέρας που μένει σπίτι από επιλογή του να φροντίζει τα παιδιά όταν δουλεύει η γυναίκα είναι προβληματικός, γυναικωτός, τεμπέλης κ.λπ.»

«Οι γυναίκες δικαιούνται άδεια μητρότητας, αλλά οι άντρες δεν χρειάζεται να έχουν άδεια πατρότητας».

Ας ξανασκεφτούμε όλες κι όλοι μας διπλά πριν πούμε ξανά οποιαδήποτε από αυτές τις φράσεις  στις μεταξύ μας συζητήσεις αλλά κυρίως στα παιδιά μας για να σταματήσουμε τη διάδοση και συνέχιση αυτών των προκαταλήψεων και των στερεοτύπων. Κυρίως γιατί ανεξαρτήτως φύλου πρέπει να είμαστε ΑΝΘΡΩΠΟΙ.

Ζούμε σε μια  δύσκολη καμπή της παγκόσμιας ιστορίας, όπου τα πάντα είναι ρευστά. Ο πόλεμος είναι παρών, οι κοινωνίες μας βιώνουν μια πολυδιάστατη κρίση με άδηλη έκβαση, η θέση της γυναίκας, παρά τα σημαντικά βήματα που έχουν γίνει για την πλήρη και ίση άσκηση των δικαιωμάτων της, συχνά πηγαίνει προς τα πίσω. Η έξαρση της έμφυλης βίας, η επιμονή των στερεοτύπων, οι εργασιακές δυσκολίες, η διάχυτη και πολύμορφη ανασφάλεια, την εξουθενώνουν. Οι γυναικοκτονίες αυξάνονται, ρίχνοντας βαριά σκιά στον κοινωνικό μας βίο. Πλάι, ωστόσο, σε όλα αυτά, ή μάλλον σε πείσμα όλων αυτών, οι γυναίκες της πατρίδας μας αγωνίζονται καθημερινά για να ανταποκριθούν στους πολλαπλούς τους ρόλους, να ανατρέψουν τις διακρίσεις και τις ανισότητες, να αναπτυχθούν με ελευθερία και αυτονομία. Σημειώνουν επιτυχίες στους επαγγελματικούς χώρους, στους οποίους δραστηριοποιούνται, αξιοποιούν τις πολλές δυνατότητές τους. Διεκδικούν τη συμμετοχή τους στα κέντρα λήψης των αποφάσεων, την προώθησή τους σε θέσεις ευθύνης. Δημιουργούν. Επιμένουν.

Άραγε τι μπορούμε να κάνουμε εμείς σήμερα για να έχουν ένα καλύτερο αύριο τα κορίτσια και οι νεαρές γυναίκες; Σίγουρα βοηθούν η  ενθάρρυνση και τα πρότυπα.

Πρέπει να ενθαρρύνουμε τα κορίτσια μας να πιστέψουν περισσότερο στον εαυτό τους και να επιμείνουν σε αυτό που θέλουν να κάνουν χωρίς να επηρεάζονται από στερεότυπα ή τη μεροληψία με βάση το φύλο. Να τους δίνουμε όλα τα ερεθίσματα χωρίς περιορισμούς, και ως κοινωνία οφείλουμε να πολεμήσουμε τις διακρίσεις που κρατούν τις γυναίκες και τα κορίτσια μακριά από τα όνειρα και τους στόχους που μπορούν να κατακτήσουν.

Ποτέ στη ζωή η επιτυχία δεν είναι δεδομένη. Ωστόσο, υπάρχει διαφορά αν στέκεσαι στους πρόποδες ενός βουνού με το αίσθημα ότι είναι ανυπέρβλητο και άρα δεν υπάρχει λόγος να προσπαθήσεις να ανέβεις και είναι διαφορετικό να σκέφτεσαι ότι μπορείς να ξεκινήσεις να ανεβαίνεις βήμα βήμα θεωρώντας ότι ίσως απλώς σου πάρει λίγο περισσότερο χρόνο να φτάσεις στην κορυφή.

Χρειάζονται όπως ανέφερα παραπάνω ενθάρρυνση αλλά και πρότυπα. Όπως μπορούν να αποτελέσουν οι κυρίες που τιμώνται σε τούτη την εκδήλωση.

Σήμερα τα πράγματα είναι καλύτερα από ότι ήταν πριν από κάποια χρόνια: τα δικαιώματα των γυναικών έχουν αυξηθεί, πολλές χώρες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο στην εξάλειψη της ανισότητας των φύλων, ενώ παράλληλα λαμβάνονται αξιόλογες πρωτοβουλίες για την εξασφάλιση της μεγαλύτερης εκπροσώπησης των γυναικών στα διοικητικά συμβούλια.

Σε κάθε περίπτωση είναι μια  μέρα υπενθύμισης της προόδου αυτής καθώς επίσης και των αναρίθμητων παραδειγμάτων κουράγιου και θάρρους που στέλνουν καθημερινά απλές γυναίκες στις χώρες τους.

Έτσι εύλογα κάποιος μπορεί να αναρωτηθεί «σε τι χρησιμεύει, πια, αυτή η Παγκόσμια Ημέρα;». «Στη μνήμη και την επαγρύπνηση» είναι η απάντηση. Γιατί δεν ήταν ανέκαθεν έτσι τα πράγματα, διότι έχουν χυθεί δάκρυα, χιλιόμετρα αγώνων και ενίοτε αίμα, για να φτάσουμε στο σημερινό σημείο κι όλα τα παραπάνω είναι και ο λόγος που δεν πρέπει να θεωρούμε τίποτε δεδομένο. Το αντίθετο.

Σας ευχαριστώ