ΤΟ ΘΥΜΙΑΜΑ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΛΑΤΡΕΙΑ

Α – ΙΣΤΟΡΙΚΑ.

Τό θυμίαμα στή λατρεία τοῦ Θεοῦ ἐχρησιμοποιεῖτο καί ἀπό τούς Ἑβραίους καί ἀπό τούς εἰδωλολάτρες. Ἦταν δεῖγμα ἀναγνώρισης τῆς ὑπερέχουσας ἀξίας τοῦ Θεοῦ, ἦταν σύμβολο ὑποταγῆς καί ἀφοσίωσης. Στή Παλ. Διαθήκη ἔχουμε τήν περιγραφή του καί τό μεῖγμα ἀπό τό ὁποῖο ἀπετελεῖτο. Συγκεκριμένα στό Ἐξόδου 30, 34-38 ὁ Θεός δίδει ἐντολή νά ἀποτελεῖται τό θυμίαμα ἀπό 4 συστατικά στοιχεῖα, ἀπό στακτή, ἀπό ὄνυχα, ἀπό χαλβάνη καί ἀπό λίβανο. Γι’ αὐτό καί οἱ ἔννοιες » θυμίαμα » ( ἤ μοσχοθυμίαμα ) καί » λιβάνι » δέν ταυτίζονται. Τό λιβάνι εἶναι ἕνα ἀπό τά στοιχεῖα ἀπό τά ὁποῖα ἀπαρτίζεται τό θυμίαμα. Στά χρόνια τοῦ Κυρίου τό ἑβραϊκό θυμίαμα ἀπετελεῖτο ἀπό 13 ἀρωματώδη στοιχεῖα, ὅπως μαρτυρεῖ ὁ Ἱώσηπος. Ἡ Σκηνή τοῦ Μαρτυρίου περιεῖχεν, ἐκτός τῶν ἄλλων, καί τό » χρυσοῦν θυμιατήριον » μέσα στό ὁποῖο ἔκαιαν κάρβουνα καί ὁ Ἱερέας πετοῦσε ἀρκετό θυμίαμα καί ἔπειτα γονάτιζε καί προσευχόταν στό Θεό. Στό ναό τοῦ Σολομῶντος ὑπῆρχε τό θυσιαστήριον τοῦ θυμιάματος, στό ὁποῖο ἐθυμίαζε κάθε ἡμέρα ἕνας Ἱερεύς. Ὁ Ἱερεύς δέ, πού τοῦ ἔπεφτε ὁ κλῆρος νά θυμιάσει, ἐθεωρεῖτο ὅτι ἀξιωνόταν μεγάλης τιμῆς ἀπό τόν Θεό. Τοῦτο συνέβη καί μέ τόν Ζαχαρία, πατέρα τοῦ Τιμίου Προδρόμου, πού κατά τήν ὥρα τοῦ θυμιάματος δέχθηκε ἀπό τόν Ἄγγελο τήν πληροφορία ὅτι θά γεννήσει σ’ αὐτή τήν προχωρημένη ἡλικία καί μέ τή γυναῖκα του στεῖρα τόν Βαπτιστή. Ἡ ὥρα τοῦ θυμιάματος παρ’ Ἑβραίοις ἦταν συγκλονιστική, γιά τούς συμβολισμούς της. Καί οἱ εἰδωλολάτρες χρησιμοποιοῦσαν θυμίαμα στή λατρεία τους, ὅπως οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, οἱ Αἰγύπτιοι, οἱ Φοίνικες, οἱ Ἀσσύριοι, οἱ Βαβυλώνιοι κ.λπ.
Β – ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ.

Ἡ χριστιανική θρησκεία παρέλαβε ἀπό τούς Ἑβραίους τό θυμίαμα καί τό καθιέρωσε καί στή δική της λατρεία. Τοῦ προσέδωσε δέ πνευματικούς συμβολισμούς, πού ἀξίζει νά θυμηθοῦμε.

1. Τό θυμίαμα ἐν πρώτοις συμβολίζει τήν προσευχή, πού ἀνεβαίνει πρός τόν θρόνον τοῦ Θεοῦ. » Κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν Σου. . . » Εἶναι ἡ ὁρμή τῆς ψυχῆς πρός τά ἄνω. Καί ταυτόχρονα συμβολίζει καί τήν ζέουσαν ἐπιθυμία μας νά γίνει ἡ προσευχή μας δεκτή » εἰς όσμήν εὐωδίας πνευματικῆς «. Γράφει ὁ ἱερός Χρυσόστομος » Ὥσπερ τό θυμίαμα καί καθ’ ἑαυτό καλόν καί εὐῶδες, τότε δέ μάλιστα ἐπιδείκνυται τήν εὐωδίαν, ὅταν ὁμιλήσῃ τῷ πυρί. Οὕτω δέ καί ἡ εὐχή καλή μέν καθ’ ἑαυτήν, καλλίων δέ καί εὐωδεστέρα γίνεται ὅταν μετά καί ζεούσης ψυχῆς ἀναφέρηται, ὅταν θυμιατήριον ἡ ψυχή γένηται καί πῦρ ἀνάπτῃ σφοδρόν «. Γι ‘ αὐτό καί πρέπει ὅταν κάποιος προσεύχεται, καλόν εἶναι νά καίει θυμίαμα στό σπίτι.
2. Συμβολίζει ἀκόμη τίς γλῶσσες πυρός τῆς Ἁγ. Πεντηκοστῆς, ὅταν ὁ Κύριος ἐξαπέστειλε στούς Μαθητές Του τό Πανάγιό Του Πνεῦμα » ἔν εἴδει πυρίνων γλωσσῶν «. Στήν εὐχή πού λέγει ὁ ἱερεύς, ὅταν εὐλογεῖ τό θυμίαμα στήν Πρόθεση, ἀναφέρει » Θυμίαμά Σοι προσφέρομεν Χριστέ ὁ Θεός εἰς ὀσμήν εὐωδίας πνευματικῆς, ὁ προσδεξάμενος εἰς τό ὑπερουράνιόν Σου θυσιαστήριον, ἀντικατάπεμψον ἡμῖν τήν χάριν τοῦ Παναγίου Σου Πνεύματος «. Μέ τό θυμίαμα δηλ. ζητοῦμε ἀπό τόν Κύριο νά μᾶς στείλει τήν ἁγιοπνευματικήν Του χάρι. Γι’ αὐτό καί οἱ πιστοί, ὅταν τούς θυμιάζει ὁ Ἱερεύς, κλίνουν ἐλαφρῶς τήν κεφαλή σέ δεῖγμα ἀποδοχῆς τῆς χάριτος αὐτῆς.
3. Τό εὐῶδες θυμίαμα συμβολίζει ἐξ ἄλλου καί τόν αἶνον, πού ἀπευθύνεται πρός τόν Θεό. Ἡ καύση τοῦ θυμιάματος σημαίνει τή λατρεία καί τόν ἐξιλασμό. Τό δέ εὐχάριστο συναίσθημα, πού δημιουργεῖται ἀπό τό ἄρωμα τοῦ θυμιάματος σέ ὅλο τό χῶρο τοῦ Ἱ. Ναοῦ, σημαίνει τήν πλήρωση τῆς καρδιᾶς μας ἀπό τή θεία εὐαρέστηση, πού εἶναι ὁ καρπός τῆς ἀγάπης μας πρός τό Θεό. Στήν περίπτωση αὐτή κάθε πιστός μετατρέπεται σέ » εὐωδίαν Χριστοῦ «.
4. Τό δέ θυμιατήριον, ὅπου καίγονται τά κάρβουνα καί τοποθετεῖται τό θυμίαμα, συμβολίζει τήν κοιλίαν τῆς Θεοτόκου, ἡ ὁποία δέχθηκε στά σπλάχνα της σωματικῶς τήν Θεότητα, πού εἶναι » πῦρ καταναλίσκον «, χωρίς νά ὑποστῆ φθοράν ἤ ἀλλοίωση. Καί ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός περιγράφει αὐτόν τόν συμβολισμόν, λέγοντας » Τό θυμιατό σημαίνει τήν Δέσποινα, τήν Θεοτόκο. Ὅπως τά κάρβουνα εἶναι μέσα στό θυμιατό καί δέν καίεται, ἔτσι καί ἡ Δέσποινα ἡ Θεοτόκος ἐδέχθηκε τόν Χριστόν καί δέν ἐκάηκε, ἀλλά μάλιστα ἐφωτίσθηκε.

Γ – ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ.

1. Ἡ Ἐκκλησία μας εἰσήγαγε τό θυμίαμα μέ νέους συμβολισμούς στή θεία λατρεία ἀπό τήν ἀρχή. Κατά τόν 3ο Ἀποστολικό Κανόνα μόνο θυμίαμα καί ἔλαιο εἶναι ἐπιτρεπτά στό Ἅγιο Θυσιαστήριο. Τό θυμιατόν, κατά ταῦτα, ὡς ἕνα ἱερό σκεῦος ἀφιερωμένο στή λατρεία τοῦ Θεοῦ, πρέπει νά εἶναι καθαρό καί ὄχι μαυρισμένο ἀπό τόν καπνό, νά εἶναι ἀπό καλό μέταλλο καί ὄχι εὐτελές καί νά συμμορφώνεται ὡς πρός τό σχῆμα πρός τήν λειτουργική παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας. Τό δέ χρησιμοποιούμενο θυμίαμα πρέπει νά εἶναι ἀρωματῶδες, ὡς ἐκεῖνο πού παράγεται στό Ἅγ. Ὄρος καί στίς ἄλλες μονές μας. Ἀπό ἐκεῖ νά τό προμηθεύεσθε, πρῶτον μέν διότι παρασκευάζεται μέ προσοχή καί εὐλάβεια, δεύτερον δέ διότι προμηθευόμενοι αὐτό ἐνισχύετε οἰκονομικά τίς πτωχές μονές.
2. Θυμίαμα χρησιμοποιεῖται σέ ὅλες τίς ἐκκλησιαστικές Ἀκολουθίες καί δή κατά τήν ἔναρξή των. Καί στά ἑπτά Μυστήρια ἐπίσης.

(ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ,  Ε Γ Κ Υ Κ Λ Ι Ο Σ ὑπ. ἀριθμ. Η ,Ἀριθμ. Πρωτ.2177/ΕΞ. /2001)