..Εθανε δὲ τὴν μὲν βασιλείαν διηνυκώς εὐτυχῶς,τὸ δὲγε τέλος οὐχ ὅμοιον ἐσχηκώς» Ζωναρά, Επιτομή Ιστοριών]
Στις 15 Αυγούστου1118, άφησε την τελευταία του πνοή ο κατά τα τελευταία τριάντα επτά χρόνια της ζωής του,αυτοκράτοραςΑλέξιος Α΄ Κομνηνός. Τα ηγετικά του προσόντα τον καθιστούν μίααπό τις επιφανέστερες πολιτικές και στρατιωτικές προσωπικότητες του Βυζαντίου. Γεννήθηκε το1048(ή1056)και ήταν γιος του Ιωάννη Κομνηνού και της Άννας Δαλασσηνής, ανεψιός του αυτοκράτορα Ισαάκιου Α΄Κομνηνού και, ουσιαστικά, θεμελιωτής της δυναστείας των Κομνηνών.
Ανήλθε στη στρατιωτική ιεραρχία και αναγορεύθηκε σε «μέγα δομέστικο»[αρχηγό του στρατού] της Δύσης. Μαζί με τον αδελφό του Ισαάκιο, αποστάτησε κατά του Νικηφόρου Γ΄ Βοτανειάτη (τον οποίο παλαιότερα είχε βοηθήσει να καταλάβει την εξουσία),εξαναγκάζοντάς τον σε παραίτηση και εγκλεισμό στη μονή Περιβλέπτου.Με τη συνδρομή του Ιωάννη Δούκα πήρε το θρόνο και παντρεύτηκε την εγγονή εκείνου, Ειρήνη Δούκα (όταν αυτή ήταν δώδεκα ετών).
Έλαβε δραστικά μέτρα για την ανασυγκρότηση της οικονομίας και της διοίκησης, εντάσσοντας πολλά μέλη της αριστοκρατίας στο διοικητικό μηχανισμό και επιβάλλοντας, ταυτόχρονα, νέους φόρους.Εισήγαγε επίσης μεγάλη νομισματική μεταρρύθμιση, οργάνωσε την παιδεία και ρύθμισε εκκλησιαστικά θέματα.
Με την άνοδό του στο θρόνο, αντιμετώπισε,με τη βοήθεια των Βενετών2, τηνικηφόρα προέλαση των Νορμανδών από την Ιταλία, με αρχηγό τον Ροβέρτο Γυισκάρδο.Παρά την αρχικήτου ήττα στο Δυρράχιο, οΑλέξιος νίκησε στη Λάρισα το γιο τουΓυισκάρδου, Βοημούνδο (που αντικατέστησε τον πατέρα του, μετά την εσπευσμένη επιστροφή εκείνου στη Σικελία).
Τον Οκτώβριο (ή Νοέμβριο) του 1083, ο Αλέξιος, με τον στρατηγό του Γεώργιο Παλαιολόγο3,ανακατέλαβε την Καστοριά.Αργότερα, αντιμετώπισε επιτυχώς την απειλή από τα βόρεια, των τουρκικής καταγωγής Κουμάνων και Πετσενέγκων και, αμέσως μετά, προσπάθησε να ανακτήσει τις περιοχές της Μ. Ασίας που πριν από μερικά χρόνια είχαν περάσει στους Σελτζούκους Τούρκους, μετά την ήττα του Ρωμανού Διογένη στο Μάτζικερτ της Μ. Ασίας, το 10714.
Κατά το διάστημα από το 1096 μέχρι το 1108, επιδίωξε να αντιμετωπίσει με διπλωματικά μέσα τους Σταυροφόρους5 της πρώτης σταυροφορίας, παρέχοντάς τους πλοία, προκειμένου να διαπεραιωθούν στην Ασιατική πλευρά, με τον όρο να επιστρέψουν στους βυζαντινούς τις περιοχές που θα ανακτούσαν από τους Τούρκους. Έτσι, επανήλθαν στο Βυζάντιο κάποια νησιά και περιοχές των παραλίων της Μ. Ασίας και του Πόντου, από την Τραπεζούντα μέχριτην Έφεσο, που είχαν περιέλθει στους Τούρκους.Οι Σταυροφόροι όμως, ίδρυσαν λατινικά κράτη, ανακαταλαμβάνοντας τους Άγιους Τόπους (1099). Αποτέλεσαν έτσι, έναν ακόμα αντίπαλο για το Βυζάντιο και τον Αλέξιο, ο οποίος συγκρούστηκε μαζί τους. Τελικά, ο Βοημούνδος (Bohemond I of Antioch),που είχε καταλάβει την Αντιόχεια, παρέμεινε μέχρι το θάνατό του (1111), υποτελής του Αλέξιου.
Ο Αλέξιος, συνδυάζοντας αριστοτεχνικά τη στρατιωτική ισχύ με εύστοχες διπλωματικές κινήσεις, ακόμα και με τους μεγαλύτερους αντιπάλους του, εξωθώντας τους κάποιες φορές και σε μεταξύ τους συγκρούσεις, πέτυχε να παραδώσει στη θέση της καταρρέουσας αυτοκρατορίας που παρέλαβε, ένα ισχυρό κράτος.
Απέκτησε τρεις γιούς και τρεις κόρες. Η πρωτότοκη κόρη του Άννα, αποσύρθηκε στη Μονή Κεχαριτωμένης στην Κων/πολη(1137), όπου –πιθανώς- έγραψε την «Αλεξιάδα6» της. Σ` αυτήν παραθέτει τα γεγονότα της εποχής του πατέρα της, εκθειάζοντας τον ίδιο και τις πράξεις του. Το έργο της συμπληρώνει την «Ύλη Ιστορίας» του συζύγου της.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Αλέξιος υπέφερε από Ποδάγρα, οι επιπλοκές της οποίας, μετά από μεγάλη ταλαιπωρία και φρικτούς πόνους, τον οδήγησαν στο θάνατο. Πριν το τέλος του, η σύζυγός του Ειρήνη και η κόρη του Άννα7, συνωμότησαν προκειμένου να αποτρέψουν τη διαδοχή του από τον δευτερότοκο γιο του,ΙωάννηΒ΄8 Κομνηνό, προωθώντας ταυτόχρονα στο θρόνο το σύζυγο της Άννας, Νικηφόρο Βρυέννιο (ο οποίος, ωστόσο, δεν συναίνεσε σε αυτό). Ο Ιωάννης, όμως, πήρε το αυτοκρατορικό δαχτυλίδι από το χέρι του πατέρα του στη μονή Μαγγάνων, λίγο πριν εκείνοςπεθάνει.. Ετάφη στη Μονή Παμμακάριστου στην Κων/πολη.«Ο νόμιμος κληρονόμος του αυτοκράτορα ο Ιωάννης, έμεινε κλειδαμπαρωμένος στο Ιερόν Παλάτιον με τη σφραγίδα της εξουσίας και η πρωτότοκηΆννα, η καισάρισσα, ωρυόταν, και η θεοσεβούμενη Ειρήνη Δούκαινα η Αυγούστα, καταριόταν, και άπλυτος ο Αλέξιος ο Πρώτος ο Κομνηνός, παρατημένος Δεκαπενταύγουστο στο ανάκτορο του Αγίου Γεωργίου των Μαγγάνων, σ΄ένα δωμάτιο στον πέμπτο όροφο, ούτε τον νεκροστόλισαν ούτε τον έψαλαν, όπως του άξιζε, μ΄ένα σκουφάκι μόνον κόκκινο στην κεφαλή -έξελθε, βασιλεύ, ο Βασιλεύς των βασιλέων, ο Άρχων του κόσμου σε καλεί, ο Άρχων των αρχόντων, μάταιε, σε αναμένει.» [Μάρω Δούκα, Ένας Σκούφος από Πορφύρα, εκδ. Κέδρος 1995, σελ 510]
1..»Και πέθανε έχοντας διανύσει την περίοδο της βασιλείας του ευτυχισμένα, δεν είχε,όμως, παρόμοιο τέλος ».[Ιωάννης Ζωναράς, Επιτομή Ιστοριών Τομος Ε΄ σελ 258,Λειψία, B. G. Teubner]
2Για τη βοήθειά τους αυτή, ο Αλέξιος προσέφερε στους Βενετούς σημαντικά-κυρίως εμπορικά- ανταλλάγματα και προνόμια. Η προσπάθεια των διαδόχων του να τα περιορίσουν, ενισχύοντας τις αντίπαλες της Βενετίας, εμπορικές και ναυτικές δυνάμεις της Γένοβας και της Πίζας, έκανε τους Βενετούς να σχεδιάζουν, ακόμα και την κατάλυση του βυζαντινού κράτους.
3Γ. ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣΕπετέλεσε σημαντικό ρόλο σε πολλές μάχες και εκστρατείες. Ήταν γιος του πρώτου Παλαιολόγου, του Νικηφόρου, δούκα της Μεσοποταμίας. Η σύζυγός του Άννα Δούκα, ήταν αδελφή της συζύγου του Αλέξιου, Ειρήνης Δούκα.
4Την ίδια χρονιά οι Νορμανδοί κατέλαβαν το Μπάρι, τερματίζοντας τη βυζαντινή κυριαρχία στην Ιταλία. (Η Νορμανδία ήταν χώρα της Β. Γαλλίας που κατοικήθηκε από τους σκανδιναβικής καταγωγής Βίκινγκς).
5Tηνπαρουσία των Σταυροφόρων είχε προκαλέσει ο ίδιος ο Αλέξιος με έκκληση για βοήθεια εναντίον των Σελτζούκων, που είχε απευθύνει προς τον Ροβέρτο της Φλάνδρας και τον πάπα Ουρβανό Β΄, δραματοποιώνταςτη συμπεριφορά των Τούρκων στους Αγίους τόπους, τους οποίους είχαν καταλάβει. Ο Πάπας, για δικούς του λόγους, κάλεσε σε ιερό πόλεμο τους δυτικούς, που, με ποικίλα κίνητρα, σχημάτισαν στρατιές σταυροφόρων, παρόλο που η αρχική πρόθεση του Αλέξιου ήταν να προσελκύσει απλώς μισθοφόρους. (Το 1096, τμήμα Νορμανδών Σταυροφόρων πέρασε από την Καστοριά, προερχόμενο από Ιταλία και κατευθυνόμενο προς Κων/πολη)
6 ΑΛΕΞΙΑΔA: Μνημειώδες έργο της Βυζαντινής χρονογραφίας, σε 15 βιβλία και γλώσσα αττικίζουσα, που καθιστά τη συγγραφέα, την πρώτη γυναίκα ιστοριογράφο, ενώ γίνεται εμφανής,η αρχαιομάθεια και η υψηλή καλλιέργειά της. Αποτελεί σημαντική πηγή για τα γεγονότα της Α΄ Σταυροφορίας.
7ΑΝΝA ΚΟΜΝΗΝΗ: (1083-πιθανόν1153): Η πρωτότοκη κόρη του Αλέξιου, πορφυρογέννητη (Πορφύρα: δωμάτιο του Ιερού Παλατιού, όπου γεννιούνταν οι αυτοκρατορικοί γόνοι). Από τις πιο μορφωμένες ανάμεσα στις γυναίκες -αλλά και άνδρες- της εποχής της. Σε παιδική ακόμα ηλικία μνηστεύθηκε τον, επίσης πορφυρογέννητο, Κων/νο Δούκα, ο οποίος, όμως πέθανε σε ηλικία είκοσι ενός ετών και έτσι παντρεύτηκε το στρατιωτικό και συγγραφέα Νικηφόρο Βρυέννιο(το νεότερο), στον οποίο ο Αλέξιος απένειμε τον τίτλο του Καίσαρα, ενώ στην ίδια, τον τίτλο της Καισάρισσας(ο τρίτος στην ιεραρχία μετά τον αυτοκράτορα και το σεβαστοκράτορα).
8Ο ΙΩΑΝΝΗΣ Β΄ΚΟΜΝΗΝΟΣήταν γνωστός για τη σωφροσύνη, τη γενναιότητα και την καλοσύνη του,γι` αυτό και τον αποκάλεσαν Καλοϊωάννη. Τις αρετές αυτές επέδειξε και προς τη μητέρα του και την αδελφή του, παρόλο που εκείνες συνέχισαν να τον υποσκάπτουν, ακόμα και μετά την ανάρρησή του στο θρόνο.
Μάνου Πέτρος .