• Μελετώντας τις παλιές φωτογραφίες της Καστοριάς, που εδώ και καιρό αρκετοί συνδημότες ανεβάζουν στο facebook, δεν μπορεί παρά να διαπιστώσει κανείς ορισμένες σημαντικές αλλαγές που έχουν σημειωθεί σε αυτόν τον τόπο διαχρονικά.
• Αλλαγές που είναι ορατές σε τρεις κυρίως κατευθύνσεις:
• Στην λίμνη, στην πόλη και στα πέριξ της πόλης ορεινά.
• Το πρώτο πράγμα που είναι διαπιστώσιμο είναι ότι συν τω χρόνω άλλαξε δραματικά η εμφάνιση και η χρήση της λίμνης. Οι καστοριανοί σταμάτησαν να πίνουν νερό από αυτή, οι νοικοκυρές σταμάτησαν να πλένουνε τα ρούχα τους στις ακτές, τα παιδιά εγκατέλειψαν το κολύμπι, οι ψαράδες όχι μόνον άλλαξαν τρόπο ψαρέματος αλλά και λιγόστεψαν θεαματικά σε αριθμούς, οι πλάβες, αυτά τα μοναδικά παραδοσιακά της καράβια ελαχιστοποιήθηκαν, τα μεγάλα μεταλλικά μοτόρια μετατράπηκαν σε κουφάρια που σαπίζουνε μες τα καλάμια και οι παγοδρομίες με τις «σάνιες» απάνω στην παγωμένη χειμωνιάτικη της κρούστα ακυρώθηκαν πια ολοσχερώς. Οι αμμουδιές της εγκαταλείφθηκαν στην τύχη τους, οι παραλίμνιοι μηλεώνες απλώθηκαν εις βάρος των φυσικών λιμναίων δασών, οι καλαμώνες πύκνωσαν κι άπλωσαν η επιφάνεια της πρασίνησε από το φυτοπλαγκτόν και τα άγρια πτηνά της εξημερώθηκαν σε ανέλπιστο βαθμό.
• Απόλυτες και μη ανατρέψιμες αλλαγές σημειώθηκαν επίσης στο δομημένο περιβάλλον.
• Η στριμωγμένη έως τα τέλη της δεκαετίας του 70 στην χερσόνησο πόλη, αναγκαστικά πυκνοδομήθηκε κι επεκτάθηκε καθ’ ύψος, αντικαθιστώντας τα παλιά αρχοντικά με πολυκατοικίες. Κι όταν πια η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο, άρχισε να ξεχειλώνει προς βορρά και νότο, προς Χλόη και Δισπηλιό. Το ακανόνιστο ρυμοτομικό της παλιάς πόλης σιγά-σιγά διευθετήθηκε, οι ‘αυγατές’ χάθηκαν, νέοι δρόμοι άνοιξαν, οι παλιοί φάρδυναν και η κίνηση έγινε πιο άνετη. Μεγάλο μέρος από τα παλιά τείχη έπεσε. Οσα αρχοντικά γλύτωσαν την αντιπαροχή σταδιακά εγκαταλείφθηκαν κι αφέθηκαν από τους κληρονόμους τους να ρημάζουν και να καταρρέουν ή μυστηριωδώς να καίγονται. Το μόνο που διασώθηκε μέσα στις δεκαετίες εφόδου του μπετόν ήτανε μερικά αρχοντικά που απέκτησαν τουριστική χρήση, οι εκκλησίες και οι δημόσιοι χώροι που έγιναν πάρκα και πρασίνησαν. Η μυτιά του Σταυρού, η πλαγιά των κινστερνών στην Παναγία την Φανερωμένη, το άλσος του Ξενία, η πλατεία Μακεδονομάχων, η νότια παραλία κλπ.
• Εκεί όμως που συντελέστηκε μια θεαματική και προς το θετικό αλλαγή ήταν στους πέριξ της πόλης ορεινούς όγκους. Οι οποίοι παραδόξως -και σε αντίθεση με ότι συνέβη στις περισσότερες άλλες περιαστικές περιοχές της πατρίδας μας- γνώρισαν ένα καθεστώς μοναδικής προστασίας και ενδιαφέροντος που τους αναβάθμισε σε ύψιστο βαθμό. Το βουνό της λίμνης, από ένα κακοτράχαλο πετρώδες έξαρμα που ήταν, χάριν κυρίως στις προσπάθειες των φίλων του περιβάλλοντος, μετατράπηκε σε ένα θεσπέσιο καταπράσινο ορεινό πάρκο. Ο λόφος που πυργώνεται πάνω από την Καλλιθέα έγινε ένας μοναδικός πνεύμονας πευκόδασους. Ολόκληρο το σύμπλεγμα της Ψαλίδας, από ένα βουναλάκι με καχεκτική θαμνώδη βλάστηση που δείχνεται στις παλιές φωτογραφίες, σταδιακά μετατράπηκε σε ένα εξαίσιο και φυσικότατο πυκνοδασωμένο βουνό.
• Σε γενικές γραμμές θα λέγαμε ότι η πόλη κέρδισε σε όλα τα σημεία πλην του πολεοδομικού της. Αν η ανεξέλεγκτη δόμηση της ελεγχόταν καλύτερα μέσα στις δεκαετίες του 60 και 70, σήμερα η Καστοριά δεν θα είχε το όμοιο της σε παγκόσμια κλίμακα…
