Νέο σύστημα ασφαλιστικών εισφορών, με εξαιρετικά πιθανή την αποσύνδεση του υπολογισμού από το δηλωθέν φορολογητέο εισόδημα, επεξεργάζεται το υπουργείο Εργασίας για 1,4 εκατομμύρια μη μισθωτούς.

Στο μικροσκόπιο έχουν μπει όλα τα δεδομένα από την τριετή εφαρμογή του καθεστώτος που εισήγαγε ο νόμος Κατρούγκαλου, βάσει του οποίου οι ελεύθεροι επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενοι και αγρότες πληρώνουν εισφορές από το 2017 με βάση το εισόδημα που δηλώνουν στην Εφορία, αρχικά του προ-προηγούμενου έτους και ακολούθως του προηγούμενου. Ειδικοί και κύκλοι του υπουργείου Εργασίας κάνουν λόγο για ένα ισχύον σύστημα που φαίνεται να ανοίγει διπλή «τρύπα» στα έσοδα, τόσο στα φορολογικά όσο και στα ασφαλιστικά, καθώς παρέχει «κίνητρα» για φοροδιαφυγή και εισφοροδιαφυγή. Στόχος είναι να θεσμοθετηθεί ένα δικαιότερο πλαίσιο, πιθανότατα με δημοσιονομικά ουδέτερο τρόπο, που δεν θα ευνοεί την απόκρυψη εισοδημάτων.

Σε κάθε περίπτωση, οι νέες παρεμβάσεις στο Ασφαλιστικό θα πρέπει να αναμένονται μετά τη δημοσίευση των πολυαναμενόμενων αποφάσεων της Ολομέλειας του ΣτΕ για τη συνταγματικότητα του νόμου Κατρούγκαλου. Υπενθυμίζεται πως στην προκρούστεια κλίνη του Ανωτάτου Ακυρωτικού ∆ικαστηρίου έχουν βρεθεί, μεταξύ άλλων, η ενοποίηση όλων των Ταµείων, το ύψος, ο υπολογισμός και οι εισφορές των ελεύθερων επαγγελµατιών. Σε πρόσφατη τοποθέτησή του στη Βουλή, ο υπουργός Εργασίας, Γιάννης Βρούτσης, δήλωσε πως «η εικόνα του Ασφαλιστικού, με την επωνυμία Κατρούγκαλου, πρέπει να αλλάξει».

Προσδιορίζοντας τις «περιοχές» των επερχόμενων παρεμβάσεων, αναφέρθηκε στις υψηλές ασφαλιστικές εισφορές αλλά και στο θέμα της μετατροπής, όπως είπε, του Ασφαλιστικού σε φορολογικό. «Ολα αυτά θα αντιμετωπιστούν συνολικά, όταν βγουν οι αποφάσεις του ΣτΕ» κατέληξε ο κ. Βρούτσης.

Μειωμένα τα έσοδα

Δεν θεωρείται τυχαίο πως τα έσοδα του ΕΦΚΑ από τους μη μισθωτούς βαίνουν μειούμενα την τελευταία τριετία. Το 2017, πρώτη χρονιά εφαρμογής του νέου συστήματος, εισπράχθηκαν συνολικά 1,744 δισ. από τους μη μισθωτούς. Το 2018 οι εισπράξεις έπεσαν στο 1,5 δισ., ενώ φέτος η πορεία του 8μήνου «δείχνει» τελικές εισπράξεις κοντά στο 1,3 δισ. ευρώ. Η μείωση των εισφορών για κύρια σύνταξη από 20% στο 13,3% δεν φαίνεται να αποδίδει τα αναμενόμενα, σύμφωνα με υπηρεσιακά στελέχη του υπουργείου Εργασίας, καθώς υπήρχε η εκτίμηση πως θα αυξηθεί η εισπραξιμότητα και θα φτάσει στο 80%-85%, ενώ τελικά παραμένει ως είχε και τα προηγούμενα έτη κοντά στο 60%. Χαρακτηριστικό είναι πως στο 8μηνο του 2019 εισπράχθηκαν συνολικά 6,57 δισ. ευρώ από εισφορές περίπου 4 εκατομμυρίων ασφαλισμένων. Από τους μη μισθωτούς, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το 35% των ασφαλισμένων της χώρας, προέρχονται τα 901 εκατ., δηλαδή το 13% των εσόδων από εισφορές… Πέρυσι, στο αντίστοιχο 8μηνο είχαν εισπραχθεί 978 εκατ. ευρώ.

Ο τρόπος υπολογισμού και το νέο «ταβάνι»

Υπό επεξεργασία και σε φάση εντατικής μελέτης βρίσκονται διάφορα σενάρια, με κυρίαρχη τη λογική ανεξαρτητοποίησης των εισφορών από το δηλωθέν εισόδημα. Στο τραπέζι έχουν βρεθεί:

1. Αποσύνδεση των ασφαλιστικών εισφορών των μη μισθωτών από τη φορολογική βάση. Στόχος είναι οι εισφορές να υπολογίζονται και να εισπράττονται ανεξάρτητα από το δηλωθέν φορολογητέο εισόδημα.
2. Μείωση κατ’ αρχάς του ανώτατου πλαφόν που ισχύει σήμερα για το ασφαλιστέο εισόδημα και θέσπιση ενός χαμηλότερου ανώτατου ορίου. Με τον τρόπο αυτό θα «πλαφονάρουν» χαμηλότερα οι εισφορές (σήμερα το ανώτατο ετήσιο ασφαλιστέο εισόδημα είναι στα 78.000 ευρώ, καθώς υπολογίζεται στο δεκαπλάσιο του κατώτατου μισθού).
3. Κατάργηση της ρύθμισης με την οποία οι εισφορές του προηγούμενου έτους συνυπολογίζονται στο εισφοροδοτηθέν εισόδημα της επόμενης χρονιάς. Μελετάται, δηλαδή, η έκπτωση των ασφαλιστικών εισφορών από το εισόδημα, ώστε να υπολογίζονται στη συνέχεια οι εισφορές της επόμενης χρονιάς. Σήμερα οι εισφορές υπολογίζονται στο 100% του καθαρού φορολογητέου εισοδήματος, συν τις καταβλητέες εισφορές του προηγούμενου έτους. Κύκλοι του υπουργείου Εργασίας αποδίδουν στο ισχύον σύστημα εισφοροδότησης των μη μισθωτών μερίδιο της ευθύνης για τα οικονομικά αποτελέσματα του ΕΦΚΑ, που περνούν και επίσημα, όπως φαίνεται, σε ελλειμματικό πρόσημο. Οι ίδιες πηγές, βέβαια, υποστηρίζουν πως οι προϋπολογισμοί του ΕΦΚΑ δεν ήταν ποτέ στην πραγματικότητα πλεονασματικοί και κάνουν λόγο για «εικονικά πλεονάσματα». Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνουν οι αξιωματούχοι του υπουργείου Εργασίας στη νομοθετική ρύθμιση που έχει ενσωματωθεί στο αναπτυξιακό πολυνομοσχέδιο και υποχρεώνει τον ΕΦΚΑ σε αναδρομική κατάρτιση ισολογισμών για τα έτη 2017, 2018 και 2019 έως τις 30 Ιουνίου του 2021. Μέχρι τον Ιούνιο του 2021, μάλιστα, ο ΕΦΚΑ υποχρεούται να καταρτίσει τους εκκρεμείς ισολογισμούς και όλων των ενταχθέντων σε αυτόν φορέων για τα έτη πριν από το 2017. Υπενθυμίζεται πως η εκκαθάριση του 2018 κατέληξε σε πιστωτικό υπόλοιπο συνολικής αξίας 215 εκατ. ευρώ, το οποίο πρέπει να επιστραφεί εφάπαξ ή με συμψηφισμούς σε 264.600 μη μισθωτούς ασφαλισμένους. Οπως παρατηρούν ειδικοί, τα αποτελέσματα δεν είναι δραματικά για τον ΕΦΚΑ, ωστόσο απαιτείται παρέμβαση, καθώς όσο εμπεδώνεται η λειτουργία και τα «κενά» του συστήματος, τόσο περισσότερο φαίνεται πως αυξάνονται οι… αλχημείες στις δηλώσεις εισοδημάτων. Οι παρεμβάσεις στις εισφορές των μη μισθωτών είναι, φυσικά, διαφορετικό κεφάλαιο από το σχέδιο για σταδιακές μειώσεις των εισφορών στη μισθωτή απασχόληση, που αναμένεται να ξεκινήσουν από τον Ιούλιο του 2020.