Μείωση αφίξεων προσφύγων και μεταναστών άνω του 90% σε σύγκριση με το καλοκαίρι του 2015, σημαντική αύξηση των θανάτων αλλά και επιλογή νέων διαδρομών προς την Κεντρική Ευρώπη συνθέτουν το σκηνικό του προσφυγικού σήμερα, σύμφωνα και με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας. Το 2015 περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι κατέφυγαν στην Ευρώπη, καθιστώντας το έτος αναφοράς για τη μετανάστευση. Πολλά, όμως, άλλαξαν από τότε… Και ενώ το 2019 ετοιμάζεται να μας αποχαιρετήσει όλο και λιγότεροι άνθρωποι προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη με παράτυπα μέσα.

Συνολικά μέχρι τις 4 Νοεμβρίου φέτος έφτασαν στην Ευρώπη, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας, 96.649 πρόσφυγες και μετανάστες έναντι 141.472 το 2018. Από αυτές οι 78.889 αφορούν αφίξεις από τη θάλασσα στην Ιταλία, την Ελλάδα, την Ισπανία την Κύπρο και την Μάλτα. Μέσω στεριάς μέχρι τις 3 Νοεμβρίου πέρασαν σε ευρωπαϊκό έδαφος 16.760 πρόσφυγες ενώ υπολογίζεται φέτος ότι οι θάνατοι και οι αγνοούμενοι άγγιξαν τους 1.089.

Αντίστοιχα, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας περισσότεροι από 1.600 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ή εξαφανίστηκαν, προσπαθώντας να φτάσουν το 2018 στην Ευρώπη. Η έκθεση δείχνει ότι ενώ ο συνολικός αριθμός των ανθρώπων που φθάνουν στην Ευρώπη έχει μειωθεί, ο ρυθμός θανάτων έχει αυξηθεί σημαντικά, ιδιαίτερα για εκείνους που διασχίζουν τη Μεσόγειο Θάλασσα. Στην Κεντρική Μεσόγειο, ένα άτομο πέθανε ή εξαφανίστηκε για κάθε 18 άτομα που πέρασαν στην Ευρώπη μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουλίου 2018, σε σύγκριση με έναν θάνατο για κάθε 42 άτομα που διέσχισαν την ίδια περίοδο το 2017.

«Αυτή η έκθεση επιβεβαιώνει και πάλι ότι η Μεσόγειος είναι μία από τις πιο θανατηφόρες θαλάσσιες διαβάσεις στον κόσμο», δήλωσε ο Pascale Moreau, υπεύθυνος της Ύπατης Αρμοστείας για την Ευρώπη και πρόσθεσε: «Με τον αριθμό των ανθρώπων που καταφθάνουν στις ευρωπαϊκές ακτές να πέφτουν, αυτό δεν είναι πλέον ένα τεστ για το εάν η Ευρώπη μπορεί να διαχειριστεί τους αριθμούς, αλλά αν η Ευρώπη μπορεί να συγκεντρώσει την ανθρωπότητα για να σώσει ζωές»

Οι διαδρομές

Νέα Βαλκανική Οδός

Εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες και πρόσφυγες περνούσαν τη λεγόμενη «βαλκανική διαδρομή» το 2015 προσπαθώντας να φτάσουν στη Δυτική Ευρώπη μέσω της Ειδομένης. Μετά το κλείσιμό της ουσιαστικά τον Μάρτιο του 2016 ένας ολοένα και αυξανόμενος αριθμός προσφύγων και μεταναστών χρησιμοποιεί συστηματικά εδώ και περίπου ενάμιση χρόνο ένα νέο Βαλκανικό δρόμο ακολουθώντας την διαδρομή Αλβανίας, Μαυροβούνιου και Βοσνίας προκειμένου να φτάσει στην Ευρώπη.

Στο πλαίσιο αυτό η Κροατία αύξησε πρόσφατα την αστυνομική της παρουσία στα σύνορά της με τη Βοσνία λόγω της μαζικής αύξησης των μεταναστών και των προσφύγων που χρησιμοποιούν τη Βοσνία ως διέλευση προς τη Δυτική Ευρώπη. Στην Αλβανία αν και οι αριθμοί είναι περιορισμένοι ο αριθμός των μεταναστών που εντοπίστηκε από την τοπική αστυνομία είχε αυξηθεί κατά 15 φορές το 2018 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.

Η διαδρομή της Ανατολής

Πρόκειται για μια νέα διαδρομή μεταξύ Λευκορωσίας, Μολδαβίας, Ουκρανίας και Ρωσίας και των ανατολικών κρατών μελών της Ε.Ε. Οι περισσότεροι πρόσφυγες φτάνουν στη Βουλγαρία, έχοντας διασχίσει την Τουρκία.

Από εκεί και πέρα προσπαθούν να διασχίσουν τη Σερβία, τη Βοσνία και την Κροατία, ελπίζοντας να φτάσουν στη Σλοβενία, μια χώρα του Σένγκεν, πριν μπουν στην Ιταλία, την Αυστρία, την Γερμανία ή ακόμη και τη Μεγάλη Βρετανία. Την διαδρομή αυτή ακολουθούν ολοένα και περισσότεροι Κινέζοι για να φτάσουν στην Ευρώπη. Μόλις την προηγούμενη βδομάδα 39 Κινέζοι πέθαναν ενώ ήταν κλεισμένοι σε θερμοκρασίες έως και -25 βαθμούς Κελσίου για τουλάχιστον 10 ώρες σε φορτηγό-ψυγείο το οποίο ήταν κατοχυρωμένο στην Βάρνα της Βουλγαρίας. Οι άτυχοι Κινέζοι ξεκίνησαν το ταξίδι τους από το Βέλγιο με προορισμό το Έσσεξ της Μεγάλης Βρετανίας.

Διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου

Από το 2015, η διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου από τη Βόρεια Αφρική αποτελεί μια από τις δημοφιλέστερες διαδρομές μετανάστευσης προς την Ευρώπη. Οι περισσότεροι μετανάστες εγκαταλείπουν τη Λιβύη, επιδιώκοντας να φτάσουν στην Ιταλία ή την Μάλτα. Η πλειοψηφία των προσφύγων προέρχεται από την υποσαχάρια Αφρική και τη Βόρεια Αφρική ενώ σύμφωνα με τα στοιχεία της Frontex αυξημένος καταγράφεται και ο αριθμός που αναχωρεί από την Τυνησία.

Διαδρομή Ανατολικής Μεσογείου

Η διαδρομή της Ανατολικής Μεσογείου μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας κατέγραψε περίπου το 885.000 άτομα να ταξιδεύουν στην ΕΕ το 2015 (17 φορές περισσότερα από το 2014). Οι περισσότεροι από τους μετανάστες ήταν πρόσφυγες από τη συριακή διαμάχη, και ακολουθούν Αφγανοί και Σομαλοί. Πολλοί συνέχισαν τα ταξίδια τους μέσω της Βόρειας Μακεδονίας και της διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων. Το 2017 και το 2018, οι περισσότεροι μετανάστες στην Ανατολική Μεσόγειο προέρχονταν από τη Συρία και το Ιράκ.

Διαδρομή Δυτικής Μεσογείου

Η πορεία της Δυτικής Μεσογείου ξεκινά από το Μαρόκο και καταλήγει στην Ισπανία, απέχοντας το πιο κοντινό σημείο μόλις 14 χιλιόμετρα. Ο αριθμός των προσφύγων που επέλεξαν αυτή τη διαδρομή αυξήθηκε απότομα το 2018. Περισσότεροι από 52.000 άνθρωποι ταξίδεψαν μέσω της Δυτικής Μεσογείου μεταξύ Ιανουαρίου και Νοεμβρίου 2018, αριθμός διπλάσιος από το 2017.

Πού πηγαίνουν οι μετανάστες και γιατί

Σε παγκόσμιο επίπεδο, περισσότεροι από 68 εκατομμύρια άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, σύμφωνα με την υπηρεσία προσφύγων του ΟΗΕ, την UNHCR. Από αυτά, 40 εκατομμύρια είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι που παρέμειναν στη χώρα τους. Στα τέλη του 2017, οι κύριες χώρες προέλευσης των προσφύγων ήταν η Συρία με 6,3 εκατομμύρια και το Αφγανιστάν με 2,6 εκατομμύρια πρόσφυγες, ακολουθούμενες από το Νότιο Σουδάν, τη Μιανμάρ και τη Σομαλία, εξαιρουμένων των εσωτερικά εκτοπισμένων.

Η κύρια αιτία της αναγκαστικής μετανάστευσης παραμένει πόλεμος και βία. Περισσότεροι από τους μισούς πρόσφυγες παγκοσμίως προέρχονται από περιοχές συγκρούσεων – Συρία, Αφγανιστάν και Νότιο Σουδάν. Υπάρχουν επίσης ένοπλες συγκρούσεις στη Μιανμάρ και τη Σομαλία. Στη Γερμανία, πάνω από το 70% των εγγεγραμμένων αιτούντων άσυλο έχουν εγκαταλείψει τον πόλεμο ή τις βίαιες κρίσεις, σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Μετανάστευσης και Προσφύγων.
Ένας άλλος λόγος πτήσης είναι οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σε τουλάχιστον δέκα χώρες παγκοσμίως, η ομοφυλοφιλία και η τρανσεξουαλικότητα τιμωρούνται με τη θανατική ποινή. Σε πολλές άλλες χώρες η ποινή είναι μακροχρόνια φυλάκιση. Επιπλέον, οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής – όπως η έλλειψη τροφίμων και νερού – αναγκάζουν τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.

Οι περισσότεροι πρόσφυγες δεν προέρχονται από την Ευρώπη. Στις αναπτυσσόμενες χώρες φιλοξενείται το 85% των προσφύγων παγκοσμίως. Η Τουρκία είναι η κύρια χώρα υποδοχής, με συνολικά 3,5 εκατομμύρια μετανάστες, πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο. Το Πακιστάν και η Ουγκάντα έλαβαν έκαστη σε 1,4 εκατομμύρια ανθρώπους. Η Γερμανία βρίσκεται στην έκτη θέση με 930.400.