ατοπική δερματίτιδα είναι μια χρόνια, φλεγμονώδης νόσος του δέρματος που χαρακτηρίζεται από έντονο κνησμό. Αρχίζει νωρίς στην παιδική ηλικία και συχνά υποτροπιάζει στην ενήλικη ζωή.
Συχνά συνοδεύεται και από άλλες αλλεργικές παθήσεις. Η συχνότητα εμφάνισης είναι 13-37% στα παιδιά και 0,2-6% στους ενήλικες σύμφωνα με Ευρωπαϊκά και Β. Αμερικάνικα δεδομένα. Η Α.Δ. είναι το αποτέλεσμα ενός συμπλέγματος αλληλεπίδρασης γενετικών, ανοσολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.
Το 60% των πασχόντων από Α.Δ. υπάρχει οικογενειακό ιστορικό ατοπίας και ενοχοποιείται ένα γονίδιο στο χρωμόσωμα 1p21.
Το κύριο χαρακτηριστικό της νόσου είναι ο έντονος κνησμός κυρίως στις πτυχές, που συνοδεύεται από ερυθρότητα , απολέπιση και ξηρότητα δέρματος . Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες (θερμοκρασία ,αέρας ,υγρασία , αλλεργιογόνα, τροφές , έντονο stress, καθώς και ερεθιστικοί παράγοντες, όπως μαλλί, αρωματικά προϊόντα καθαρισμού, σαπούνια, παρατεταμένα μπάνια κ.α.) και μικροοργανισμοί (βακτηρίδια, ιοί και μύκητες) επηρεάζουν αρνητικά την νόσο.
Η αντιμετώπιση της Α.Δ. βασίζεται περισσότερο στην πρόληψη και αποφυγή των παραγόντων που πυροδοτούν την νόσο. Η θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου, βασίζεται σε ήπιο καθαρισμό δέρματος και ενυδάτωσης, αντιφλεγμονώδεις παράγοντες, αντιβιοτικά και φάρμακα (κορτιζόνη και αναστολείς καλσινευρίνης ) .
Η επιδερμίδα αποτελείται από 4 στιβάδες κυττάρων στερεά συνδεδεμένα μεταξύ τους. Η κερατίνη στοιβάδα είναι η ανώτερη στοιβάδα της επιδερμίδας και θεωρείται ένας λειτουργικός ιστός, που ο ρόλος του είναι αυτός του ρυθμιστή της διαθερμικής διέλευσης ουσιών. Αποτελείται από κύτταρα πλούσια σε πρωτεΐνες και φτωχά σε λιπίδια, τα οποία περιβάλλονται από εξωκυττάρια ύλη συνεχώς εμπλουτισμένη με λιπίδια, που διαμορφώνει την λειτουργικότητα που επιδερμικού φραγμού. Ο επιδερμικός φραγμός παίζει σημαντικό προστατευτικό/ αμυντικό ρόλο, ελέγχοντας και ρυθμίζοντας την απορρόφηση και διαθερμική απώλεια του νερού από το δέρμα. Μπορούμε να θεωρήσουμε την κερατίνη στιβάδα σαν ένα τοίχος από τούβλα (τα κερατινικύτταρα) και τσιμέντο (τα λιπίδια). Αυτή η δομή της εξωτερικής στιβάδας του δέρματος βοηθάει στο να συγκρατείται η φυσική ενυδάτωση του δέρματος και να μην εισχωρούν στο δέρμα μικρόβια και αλλεργιογόνα.
Εάν διαταραχθεί ο φραγμός της κερατίνης στιβάδας έχουμε σαν αποτέλεσμα απώλεια νερού και κατά συνέπεια φλεγμονή του δέρματος (δηλ. δερματίτιδα). Η σωστή λειτουργία του φραγμού εξαρτάται από τα λιπίδια που βρίσκονται στα ανώτερα στρώματα της επιδερμίδας και είναι απαραίτητα για την ακεραιότητά του. Το 2006 ανακάλυψαν ότι το γονίδιο το οποίο παράγει την φιλαγρίνη ,πρωτεΐνη απαραίτητη για τη λειτουργία του επιδερμικού φραγμού, λείπει στο 50% των ατόμων που πάσχουν από ατοπική δερματίτιδα.
Οι δερματολόγοι συμφωνούν ότι ο καθαρισμός του ατοπικού δέρματος είναι υψίστης σημασίας για το ατοπικό δέρμα, γιατί ο διαταραγμένος φραγμός επιδεινώνεται εύκολα με την επίδραση χημικών και φυσικών ερεθιστικών. Εργαστηριακές και κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι ορισμένα προϊόντα καθαρισμού της επιδερμίδας μπορεί να συμβάλλουν στην εμφάνιση ξηρότητας της επιδερμίδας. Το σαπούνι και το νερό είναι δυνατόν να προκαλέσουν σημαντική φθορά στις πρωτεΐνες και τα λιπίδια της κερατίνης στιβάδας και κατά συνέπεια να προκαλέσουν ξηρότητα και διαταραχή του επιδερμικού φραγμού. Έτσι, είναι απαραίτητη η επιλογή ήπιων προϊόντων καθαρισμού με ουδέτερο ή όξινο pH, τα οποία να περιέχουν συνθετικά τασιενεργά συστατικά, λιπίδια και ενυδατικούς παράγοντες, ώστε να σέβονται να περιποιούνται την επιδερμίδα, χωρίς να την ερεθίζουν και κατά συνέπεια να μην την ξηραίνουν. Με αυτό τον τρόπο, η επιδερμίδα θα παραμένει καλά ενυδατωμένη που είναι πολύ σημαντικό για την καλή υγεία του ατοπικού δέρματος.
Ειρήνη Λαγογιάννη – Δερματολόγος/Αφροδισιολόγος