Μάρτιος 2020: Τα Γηροκομεία στη δίνη της πανδημίας
«Το ζεύγος των ευγενών και γενναιοδώρων Καστοριανών συνανθρώπων κατά μίαν τελευταίαν φωτογραφίαν των εν Αθήναις»1
Το Γηροκομείο «Λαζάρου και Αθηνάς Ρίζου», ιδρύθηκε το Μάρτιο του 1938 (Β. Δ. 101/15-03-Ι938), «δια την συντήρησιν και περίθαλψιν απόρων γερόντων, δωρεάν και επί πληρωμή». Αποτέλεσε δωρεά του ζεύγους Λαζάρου και Αθηνάς Ρίζου, οι οποίοι για το σκοπό αυτό διέθεσαν το σύνολο της περιουσίας τους σε Αθήνα και Καστοριά (Ο Λ. Ρίζος ήταν επιτυχημένος έμπορος γουναρικών που δραστηριοποιούνταν στην Αθήνα).
Συγκεκριμένα, για την κατασκευή του διέθεσαν την αξία μιας πολυκατοικίας στου Ψυρρή και επιχορήγησαν τη λειτουργία του Γηροκομείου με εξήντα χιλιάδες δρχ ετησίως, ενώ μετά θάνατον παραχώρησαν ένα ξενοδοχείο και μια οικοδομή στην Αθήνα, καθώς και το σπίτι τους στο Απόζαρι στην Καστοριά.
Επιπλέον ορίστηκε, τα έσοδα για τη συντήρηση του Ιδρύματος να προέρχονται από επιχορηγήσεις και εισφορές για απόρους, δωρεές, κληρονομιές και κληροδοτήματα.
Εφημερίδα «Καστορία» 13/2/1938
Τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του, το ίδρυμα στεγάστηκε σε ιδιωτικές οικίες που διέθεσαν άλλοι καστοριανοί, καθώς και στο κτίριο του Γυμνασίου Θηλέων2 (στη θέση του οποίου οικοδομήθηκε αργότερα η Λέσχη Αξιωματικών).
Το νέο κτίριο χτίστηκε στην οδό Γράμμου 40, σε οικόπεδο έκτασης επτά στρεμμάτων. Από αυτά, τα τρία στρέμματα αποτελούσαν το παλαιό εβραϊκό νεκροταφείο και δωρήθηκαν το 1956 από την Ισραηλιτική κοινότητα Θεσ/νίκης. Τα υπόλοιπα τέσσερα στρέμματα παραχωρήθηκαν από το Δήμο Καστοριάς. Μέχρι τότε το Γηροκομείο στεγαζόταν σε κτίριο που βρισκόταν σε κακή κατάσταση.
Η θεμελίωση του νέου κτιρίου πραγματοποιήθηκε στις 27 Μαρτίου 1960, από τον Μητροπολίτη Καστοριάς Δωρόθεο3 (με βάση το καταστατικό ο εκάστοτε Μητροπολίτης αποτελεί τον Πρόεδρο του ιδρύματος)4.
Ο προϋπολογισμός του έργου ανήλθε σε 1.200.000 δρχ, ένα μέρος εκ των οποίων προσέφερε η Αθηνά Ρίζου και το υπόλοιπο ποσό καλύφθηκε από εκποίηση ακινήτων στη Ν.Υόρκη, των δωρητών Αργύριου Βλαχά και των κληρονόμων Τρύφωνος Βογιατζή, από άλλες δωρεές και από κρατική επιχορήγηση5.
Το Γηροκομείον θα φέρη εντοιχισμένην πλάκα φέρουσαν τα ονόματα των ιδρυτών, οι δε θάλαμοι θα φέρουσιν πλάκα εις μνήμην του αποβιώσαντος αδελφού της ιδρύτριας, Αντ. Δήμου (Β. Δ. 101/15-03-Ι938)
Το Γηροκομείο ξεκίνησε τη λειτουργία του στο νέο κτίριο τρία χρόνια αργότερα και επί έξι δεκαετίες εξακολουθεί να επιτελεί τον κοινωνικό του ρόλο, μέσα από πολλές δυσχέρειες και με τη συνδρομή ευαισθητοποιημένων πολιτών, συλλόγων και φορέων· αυτή τη συνδρομή –όχι φυσικά μόνο υλική και οικονομική–τη χρειάζεται αυξημένη, κατά τις μέρες που η πανδημία του κοροναϊού είναι εν εξελίξει και έχει ήδη χτυπήσει σκληρά, μεταξύ άλλων και πολλούς οίκους ευγηρίας ανά τον κόσμο.
Το Γηροκομείο μαζί με το εκκλησάκι του Αγ. Λαζάρου που ανήγειρε η Αθηνά Ρίζου (1888-1979), το γένος Δημητρίου Δήμου, στη μνήμη του συζύγου της Λαζάρου (1878-1939)
1 Εφημερίδα «Καστορία» 13/2/1938
2 Ιω. Μπακάλη Τουριστικός Οδηγός Καστοριάς 1951, σελ. 114
3 Δωρόθεος, κατά κόσμον Διονύσιος Γιανναρόπουλος από τα Κρέστενα Ηλείας (1910-1993). Μητροπολίτης Καστοριάς κατά την περίοδο 1958-1974, οπότε εξελέγη Μητροπολίτης Αττικής (με έδρα την Κηφισιά).
4 Τα υπόλοιπα μέλη του ΔΣ είναι ο εκάστοτε Δήμαρχος Καστοριάς, Διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας Καστοριάς, Πρόεδρος Πρωτοδικών, Πρόεδρος του Συνδέσμου Γουνεμπόρων και, ισοβίως, δύο «επίλεκτα μέλη της κοινωνίας της Καστοριάς», με πρώτους τους Ιω. Βαλαλά και Αργ. Δήμου.
5 Χρ. Αντωνίου, «Ονοματοθεσία οδών και πλατειών πόλεως Καστοριάς», Θεσ/νίκη 2005, σελ. 30-31