-
Αρχική > Πολιτισμός >  Κλεισούρα : ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΖΩΗΣ ΓΡΑΜΜΕΝΕΣ ΜΕ ΠΟΝΟ ΚΑΙ ΑΙΜΑ

 Κλεισούρα : ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΖΩΗΣ ΓΡΑΜΜΕΝΕΣ ΜΕ ΠΟΝΟ ΚΑΙ ΑΙΜΑ

Οι μνήμες του Ολοκαυτώματος της Κλεισούρας επισκίαζαν κάθε στιγμή της ζωής των επιζησάντων τα μετέπειτα χρόνια και ευελπιστούμε ότι θα συνεχίσουν να διατηρούνται από τους Κλεισουριώτες της νέας γενιάς ως ελάχιστο μνημόσυνο για εκείνες τις 280 αθώες ψυχές που τόσο άδικα θανατώθηκαν από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής στις 5 Απριλίου 1944.
Τα πρώτα χρόνια μετά το Ολοκαύτωμα μια τραγική φιγούρα της Κλεισούρας ήταν η νεαρή Ιφιγένεια Τούσκα (βλαχιστί Γένα αλ Τούσκα). Κόρη του Αλεξάνδρου και της Αθηνάς Γιώγου, γεννήθηκε στην Κλεισούρα το 1931 και τα παιδικά της χρόνια τα πέρασε στην συνοικία του Αγίου Αθανασίου, όπου βρισκόταν και το σπίτι τους. Το τραγικό πρωινό της 5ης Απριλίου βρισκόταν εκεί με την μητέρα της, την αδελφή της Αφροδίτη και την ξαδέλφη της Αθηνούλα Θ. Γιώγου. Μόλις πληροφορήθηκαν ότι τα SS είχαν μπει στην Κλεισούρα και σκότωναν αδιάκριτα, επιχείρησαν να διαφύγουν από μια κρυψώνα (βλαχιστί ίζμπα) στο υπόγειο του σπιτιού τους, αλλά δεν κατάφεραν να γλυτώσουν. Οι πρώτες ριπές των πολυβόλων των SS είχαν ως αποτέλεσμα τον μοιραίο θάνατο της μικρής της αδερφής και της ξαδέλφης τους. Η μητέρα της Αθηνά, βλέποντας το φρικτό θέαμα, άρχισε να μοιρολογεί και να τσιρίζει, αλλά με νέα ριπή σωριάστηκε κι αυτή νεκρή.
Μια από τις σφαίρες εκείνες εξοστρακίστηκε και βρήκε την μικρή Ιφιγένεια στο κρανίο, αφήνοντάς την αναίσθητη στην αυλόπορτα του σπιτιού της. Η χαμηλή θερμοκρασία και τα χιόνια την έσωσαν από βέβαιο θάνατο λόγω αιμορραγίας, γιατί το κορμί της πάγωσε αμέσως. Την επόμενη μέρα, ο αδερφός της, ο Μίχας, την βρήκε αιμόφυρτη στην αυλή του σπιτιού τους και την μετέφερε στην πλάτη μέχρι την Καστοριά, όπου και νοσηλεύτηκε για δύο μήνες υπό την επίβλεψη του ιατρού Αγγελή. Τον πρώτο καιρό μετά το εξιτήριο η μόνη φράση που μπορούσε να βγει από τα χείλη της ήταν «Μάμο, μπουμ-μπουμ», εννοώντας με αυτή ότι σκότωσαν την μητέρα της. Στην πορεία άρχισε να επανακτά εν μέρει την ομιλία της, αλλά ταλαιπωρούνταν συχνά από ζαλάδες και πονοκεφάλους. Τρία χρόνια μετά το Ολοκαύτωμα της Κλεισούρας παντρεύτηκε με τον ξυλοκόπο (βλαχιστί νταρβάρου) Πέτρο Τούσκα και απέκτησαν τρία παιδιά, τον Νίκο (γ. 1948), την Αφροδίτη (γ. 1950) και τον Αλέξανδρο (γ. 1952).
Το 1959 και το 1961, με την υποστήριξη της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και του Γερμανικού Συνδέσμου Γυναικών, επισκέφθηκε την Κλεισούρα η ελληνομαθής Γερμανίδα Ehrengard Schramm (1900-1985), σε μια προσπάθεια βελτίωσης των συνθηκών ζωής των κατοίκων του οικισμού με σειρά έργων που θα υλοποιούσαν. Τότε συνάντησε και την νεαρή Ιφιγένεια Τούσκα, για την υγεία της οποίας επέδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Δυσκολευόταν να συνεννοηθεί μαζί της και καταλάβαινε μόνο τα μισά απ’ όσα έλεγε, γιατί από τα ελληνικά γύριζε στα βλάχικα, αλλά φρόντισε να βελτιώσει τις ανθυγιεινές συνθήκες διαβίωσης της οικογένειάς της και για την περίθαλψή της σε νοσοκομείο της Γερμανίας.
Στις 11 Απριλίου 1961, σε συνεργασία με τον ιερέα Ziegler, διευθυντή της εκκλησιαστικής οργάνωσης Innere Mission του Baden, και με συντονισμένες ενέργειες του τότε γραμματέα της Κοινότητας Κλεισούρας κ. Κατσάνου, η Ιφιγένεια μεταφέρθηκε στην πανεπιστημιακή κλινική στο Freiburg της Γερμανίας, όπου εγχειρίστηκε στο κεφάλι από τον διεθνώς γνωστό νευροχειρούργο Riechert, που δεν ζήτησε κάποια αμοιβή, και νοσηλεύτηκε για δύο περίπου μήνες. Μέσω της πρωτοβουλίας «Ψωμί για τον Κόσμο» τα έξοδα του ταξιδιού και της αγοράς ρούχων της Ιφιγένειας Τούσκα ανέλαβε ο ιερέας Ziegler, ο οποίος μάλιστα φρόντισε να την περιποιούνται Ελληνίδες που ζούσαν εκεί. Ακολούθως κατά την σύντομη παραμονή της Ιφιγένειας Τούσκα στην Αθήνα την φρόντισε η Ursula Schmidt, εθελόντρια της γερμανόφωνης Ευαγγελικής Εκκλησίας της Αθήνας, η οποία την επισκέφθηκε στην Κλεισούρα το Πάσχα του 1962 και διαπίστωσε ότι η εγχείρηση δεν είχε βελτιώσει την κατάσταση της υγείας της. Τότε η ευαγγελική οργάνωση Innere Mission συγκέντρωσε με έρανο το χρηματικό ποσό των 7.000 μάρκων για την ανέγερση ενός σπιτιού για την οικογένεια Τούσκα, που μέχρι τότε ζούσε σε ένα μικρό ετοιμόρροπο σπίτι δίπλα στο κοιμητήριο του Αγίου Αθανασίου. Την εξεύρεση του οικοπέδου κοντά στην κεντρική πλατεία ανέλαβε η Κοινότητα Κλεισούρας και η αγορά του κατέστη δυνατή με μια μικρή αποζημίωση που έλαβε η Ιφιγένεια Τούσκα. Ο σύζυγός της Πέτρος Τούσκας δούλεψε στην οικοδομή και το σπίτι ήταν έτοιμο να κατοικηθεί στα τέλη του 1963. Μάλιστα προσλήφθηκε και στην πρότυπη γεωργοκτηνοτροφική μονάδα, που λειτούργησε στην Κλεισούρα από τα μέσα του 1962 υπό τη διεύθυνση και την επίβλεψη του Γερμανού γεωπόνου Fritz van den Boom.
Πέντε χρόνια αργότερα, η Ιφιγένεια Τούσκα, ως ανάπηρη πολέμου, απέκτησε άδεια περιπτέρου, το οποίο λειτουργούσε στην πλατεία της Κλεισούρας από το 1968 μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1970, οπότε και πέθανε από αλλεργικό σοκ από τσίμπημα μέλισσας.
Μόλις έγινε γνωστός ο θάνατός της και αφού είχαν περάσει επτά ώρες, κατέφθασε στην Κλεισούρα επιτελείο γιατρών και αστυνομικών από την Καστοριά, για τη διενέργεια νεκροψίας και πρωτίστως για να ελέγξουν τι ακριβώς είχε συμβεί κατά την εγχείρησή της στη Γερμανία και είχε ξαναποκτήσει μαλλιά. Επιτόπου τής άνοιξαν το κεφάλι και το αίμα που έτρεχε είχε πλημμυρίσει το πάτωμα του σπιτιού. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον τελειωτικό της θάνατο. Η νεαρή Κλεισουριώτισσα Ιφιγένεια Γιώγου-Τούσκα, που είχε επιζήσει από την φρικτή εκείνη Σφαγή του 1944 και είχε καταφέρει να επιβιώσει μετά από πολλές κακουχίες και μεγάλα προβλήματα υγείας, άφησε την τελευταία της πνοή αβοήθητη, έρμαιο της απάθειας των κρατικών αρχών και της περιέργειας των αρμοδίων υπαλλήλων. Η ιστορία, ωστόσο, της έχει φορέσει το μαρτυρικό φωτοστέφανο του Ολοκαυτώματος της Κλεισούρας.
Πηγές πληροφοριών:
-Συνέντευξη της κόρης Αφροδίτης Τούσκα – Θεοδοσίου (Μάρτιος 2021)
-Φωτογραφικό αρχείο οικογένειας Αλέξανδρου Τούσκα
-Ι. Κορκάς, «Τραγωδίες του πολέμου. Ελληνίς, θύμα του ναζισμού, επανεύρε την ομιλίαν της», Εφημ. Ταχυδρόμος (Αλεξάνδρειας Αιγύπτου), 21 Ιουνίου 1961
-Αντ. Τσάμη, «Η δράση των εθελοντριών αδελφών του παραρτήματος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού Φλωρίνης στην πολεμική και ειρηνική περίοδο», εκδ. Δήμου Φλώρινας, Θεσσαλονίκη 1995.
-Ehr. Schramm, «Μια γέφυρα προς την Ελλάδα, Συναντήσεις και εμπειρίες με επιζήσαντες των γερμανικών βιαιοπραγιών κατά τα έτη 1941-1944», εκδ. Ατραπός, Αθήνα 2004.
Siokis Nikos
Top
Enable Notifications OK No thanks