Μέσα από τη συνέντευξη θα προσπαθήσουμε να γνωρίσουμε καλύτερα τη κα Κολοβού.
Σπουδάζει στη νομική σχολή του ΑΠΘ από το έτος 2019 έως σήμερα, όπου βρίσκεται στο τρίτο έτος. Είναι μέλος της νομικής κοινότητας LawPedia όπου και αρθρογραφεί, πραγματοποιεί ερευνητικές εργασίες και είναι υπεύθυνη για τις εικονικές δίκες του έτους. Επίσης, είναι μέλος στο δημοτικό συμβούλιο νέων Θεσσαλονίκης και σε άλλες εθελοντικές οργανώσεις.
Νομική Επιστήμη
Μπορείτε να μας πείτε πως επιλέξατε την ενασχόληση με τη Νομική Επιστήμη;
Το μικρόβιο για να ασχοληθώ με τη νομική επιστήμη με βρήκε στην εφηβική ηλικία, τότε που όλοι μας αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε καλύτερα τις ανθρώπινες συμπεριφορές και να δρούμε συνειδητά μέσα στα κοινωνικά πλαίσια. Αυτό που κυρίως με ενθουσίαζε και ακόμα με ενθουσιάζει με αυτή την σχολή είναι, ότι μέσω της νομικής επιστήμης βλέπεις εγγύτερα τις δυναμικές που διαμορφώνουν το κοινωνικό μας γίγνεσθαι και την αμφίπλευρη επιρροή του νόμου προς την κοινωνία και φυσικά της κοινωνίας προς τον νόμο. Είναι εντυπωσιακό να παρατηρεί κανείς την εξέλιξη των κοινωνικών μορφωμάτων μέσα από την μετάφρασή τους σε νόμους, κανονισμούς και ρυθμίσεις. Τότε πραγματικά κατανοεί ποσό αλληλένδετοι αλλά και πόσο ξεχωριστοί είναι οι πολιτισμοί μας σε ευρωπαϊκό και κυρίως σε διεθνές επίπεδο.
Κλάδοι Νομικής Επιστήμης
Ποιος κλάδος ή κλάδοι της Επιστήμης, στην οποία εντρυφείτε εκτιμάτε ως πιο ενδιαφέρον για εσάς;
Ποιος θα ήταν ο αγαπημένος μου κλάδος το γνώριζα πριν εισαχθώ ακόμη στην σχολή και δεν είναι άλλος από αυτόν του ποινικού δικαίου. Το να βλέπει κανείς κατάματα τις παθογένειες ενός κοινωνικού συνόλου αλλά συνάμα και τον τρόπο αντιμετώπισής και ρύθμισής τους, αποτελεί για εμένα κινητήρια δύναμη για την εξυγίανση της κοινωνίας και της ποινικής καταστολής. Δικό μου όραμα και πίστη είναι, ότι ο στόχος μπορεί να επιτευχθεί μέσω ισχυρής και κατ’ επέκταση αποτελεσματικής αντεγκληματικής πολιτικής. Κατά πρώτο λόγο απαιτούνται δραστικά προληπτικά μέτρα με σοβαρή επένδυση στην παιδεία. Είναι μείζονος σημασίας οι πολίτες του αύριο να γνωρίζουν και να σέβονται τα έννομα αγαθά κάθε ανθρώπου και να ξεχωρίζουν την απαξία εκάστου.
Εγκλήματα
Τα εγκλήματα δυστυχώς αποτελούν συχνό φαινόμενο στην Ελλάδα. Όσον αφορά τις ποινές που επιβάλλονται, εκτιμάτε ότι δεν είναι οι καλύτερες δυνατές; Υπενθυμίζεται ότι σε κάποια κράτη ισχύει ακόμη η θανατική ποινή.
Οι εγκληματικές συμπεριφορές, δυστυχώς, είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται σε όλες τις χώρες του κόσμου με διαφοροποιήσεις στην ένταση εκδήλωσης τους, στην βαρύτητα κάθε πράξης και φυσικά στην συχνότητα που αυτές διαπράττονται.
Σε χώρες που υστερούν ως προς την νομοθετική ρύθμιση της ποινικής απονομής δικαιοσύνης, όπως είναι ευκόλως αντιληπτό, οι εγκληματικές δραστηριότητες είναι αυξημένες και τις πλείστες φορές μένουν και ατιμώρητες είτε γιατί δεν υπάρχουν οι κατάλληλοι φορείς καταστολής και άμεσης δράσης είτε γιατί κάποιες πράξεις, ιδιαίτερα επαχθείς στα δικά μας μάτια, για κάποια κράτη δεν τυποποιούνται καν στους ποινικούς τους νόμους. Από την άλλη μεριά, παρατηρείται η υπέρμετρη τιμώρηση του δράστη με λύσεις απάνθρωπες, όπως είναι η θανατική ποινή. Τέτοιες ποινές διατηρούνται ακόμη από τα κράτη τα οποία δεν είναι συμβαλλόμενα μέρη στην ΕΣΔΑ καθότι, η τελευταία απαγορεύει ρητά στα κράτη μέλη την εφαρμογή θανατικής ποινής. Είναι θλιβερό το γεγονός ότι μέχρι και σήμερα υπάρχουν κράτη (56 στον αριθμό τους) που θεωρούν την στέρηση της ζωής ως αποτελεσματικό μέσο για την αντιμετώπιση του εγκλήματος. Τα συστήματα αυτά είναι φανερό πως απαξιούν για τον σωφρονισμό και την επανένταξη των δραστών αλλά μονοπωλούν αποκλειστικά στην έσχατη τιμώρησή τους.
Στον ευρωπαϊκό χώρο, συγκριτικά με χώρες της ανατολής ή τις ΗΠΑ, θα έλεγε κανείς πως τόσο η νομοθετική ρύθμιση όσο και η ποινική καταστολή λειτουργούν πιο αποτελεσματικά καθότι οι αντικοινωνικές συμπεριφορές είναι εμφανώς πιο περιορισμένες. Στην Ελλάδα, συγκεκριμένα, τα στατιστικά εγκληματικών πράξεων με μεγάλη βαρύτητα δεν είναι ιδιαίτερα αυξημένα. Φυσικά, καθημερινά διαπράττεται πληθώρα αξιόποινων πράξεων παρ’ όλα αυτά, παραμένουν περιορισμένης απαξίας και πράξεις πλημμεληματικού χαρακτήρα όπως είναι οι φθορές ξένης περιουσίας, οι κλοπές βασικής μορφής, σωματικές βλάβες ή ακόμη και ανθρωποκτονίες από αμέλεια. Όλες αυτές οι πράξεις μπορεί να μην ταράζουν την κοινή γνώμη ή να μην παίρνουν διαστάσεις στα μέσα μαζικής ενημέρωσης αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν διαπράττονται και μάλιστα σε τακτά χρονικά διαστήματα. Τα εγκλήματα, όμως, που προσβάλλουν την ίδια την ζωή (αυτά έχουν και την μεγαλύτερη απαξία) όπως είναι η εκ δόλου ανθρωποκτονία, η θανατηφόρα σωματική βλάβη, ο θανατηφόρος βιασμός, η συμπλοκή, η θανατηφόρα ληστεία κλπ, δεν αποτελούν ιδιαίτερα σύνηθες φαινόμενο.
Όσον αφορά τις απειλούμενες ποινές για την κάθε αξιόποινη πράξη, θα λέγαμε ότι αυτές κινούνται μέσα σε θεμιτά πλαίσια, τηρώντας την αρχή της αναλογικότητας, σεβόμενες τις αρχές που θέτει το Σύνταγμά μας και η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Από την άλλη μεριά, αυτό που προκαλεί σύγχυση στην ελληνική έννομη τάξη, είναι οι τακτικές τροποποιήσεις του ποινικού κώδικα και των ποινικών νόμων. Οι συχνές αλλαγές δυσχεραίνουν την χάραξη μιας συγκεκριμένης αντεγκληματικής πολιτικής από τους φορείς της πολιτικής εξουσίας. Δυσχεραίνουν, όμως, και το έργο της δικαστικής εξουσίας καθότι, η τελευταία αναγκάζεται να προβαίνει συνεχώς σε νέες ερμηνείες και εφαρμογές των τροποποιημένων διατάξεων καθιστώντας, έτσι, ακόμη πιο δύσκολο το έργο δημιουργίας και εφαρμογής πάγιας νομολογίας εντείνοντας την ανασφάλεια δικαίου. Επιπλέον, αυτό που θα έπρεπε να προβληματίζει τον νομοθέτη είναι το πώς θα απονέμεται η ποινική δικαιοσύνη ταχύτερα, πώς η επιβαλλόμενη ποινή θα είναι και ο πραγματικός χρόνος έκτισής της και πώς τα ιδρύματα θα αποκτήσουν επιτέλους σωφρονιστικό χαρακτήρα. Επομένως, το ουσιαστικό ποινικό δίκαιο, ήτοι τα πλαίσια των απειλούμενων ποινών είναι ζήτημα δευτερεύον, στο οποίο δεν απαιτούνται άμεσα τροποποιήσεις.
Εγκλήματα Ανήλικων Δραστών
Αποτελεί συχνό φαινόμενο η διάπραξη εγκλημάτων από ανήλικους δράστες. Αρχικά, ποια πιστεύετε ότι μπορεί να είναι τα αίτια;
Η διάπραξη αξιόποινων πράξεων από ανήλικα άτομα είναι σύνηθες φαινόμενο στην χώρα μας. Όταν κάνουμε λόγο για διαπραχθείσες εγκληματικές πράξεις, είναι αναμενόμενο, οι σκέψεις μας να προσεγγίζουν ιδιαίτερα βαριά αδικήματα, όπως είναι η ανθρωποκτονία, οι βιασμοί, οι ληστείες κλπ. Στην πραγματικότητα, η τέλεση τέτοιων εγκλημάτων από ανήλικους αποτελούν εξαιρετικές περιπτώσεις διότι, αυτές οι πράξεις έχουν έντονα στοιχεία βίας και στρέφονται άμεσα κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας. Τα πιο συχνά διαπραχθέντα αδικήματα από ανηλίκους είναι οι σωματικές βλάβες οποιασδήποτε μορφής, οι κλοπές βασικής μορφής, η διακίνηση και χρήση ναρκωτικών, η παράνομη οδήγηση έπειτα από κατανάλωση αλκοόλ, η φθορά ξένης ιδιοκτησίας κλπ. Διαφορετικής κλίμακας αδικήματα παρατηρείται να διαπράττονται από τους ασυνόδευτους ανηλίκους που καταφθάνουν στην χώρα μας, τα περισσότερα από αυτά είναι αποτέλεσμα εξαναγκασμού και όχι παρεκτροπής του ίδιου του παιδιού. Συνήθεις πράξεις είναι οι κλοπές, η παράνομη πορνεία, η διευκόλυνση μεταφοράς αλλοδαπών που δεν έχουν δικαίωμα εισόδου στην Ελλάδα, η εμπλοκή τους με κυκλώματα εμπορίας και διακίνησης παιδιών κλπ.
Οι ανήλκοι παραβάτες τις πλείστες φορές είναι θύτες και θύματα. Με το παραπάνω εννοούμε ότι συνήθως προέρχονται από εγκληματογόνα περιβάλλοντα, μέσα στα οποία προωθείται η βία (ενδοοικογενειακή βία) είτε υπάρχει ιστορικό εκδήλωσης βίας σε τρίτους, είτε τελούνται αξιόποινες πράξεις και από τους ίδιους τους γονείς (π.χ είναι χρήστες ναρκωτικών). Αυτές οι οικογένειες είναι σχεδόν αδύνατον να μεταφέρουν στα παιδιά τους αξίες όπως ο σεβασμός στα δικαιώματα των τρίτων, δυσκολεύονται ή και αδιαφορούν για την παροχή ορθής διαπαιδαγώγησης των ανηλίκων. Είναι αναμενόμενο, λοιπόν, οι ανήλικοι ακολουθώντας τα πρότυπα της οικογένειάς τους, να εκδηλώσουν από μικρή ηλικία παρεκκλίνουσες συμπεριφορές.
Δεύτερος άξονας και ιδιαίτερα σημαντικός για την ομαλή κοινωνικοποίηση του ανηλίκου είναι το σχολείο. Δυστυχώς, ακόμη και σε σχολικό επίπεδο παρατηρείται η περιθωριοποίηση των ανηλίκων με παραβατικές συμπεριφορές τόσο από τους συμμαθητές τους όσο και από τους δασκάλους/ καθηγητές. Ενώ οι τελευταίοι πρέπει να μάχονται προς υπεράσπιση και να στέκονται δίπλα σε αυτά τα παιδιά, περισσότερο παρατηρείται η αδιαφορία και η υποτίμηση προς το πρόσωπό τους. Έτσι, οι ανήλικοι παραβάτες δημιουργούν κλίκες μεταξύ τους και εκδηλώνουν όλο και πιο πολύ αντικοινωνικές συμπεριφορές.
Κατά δεύτερον, με βάση το δίκαιο και επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον μας στις ανθρωποκτονίες που μπορούν να πραγματοποιηθούν από ανήλικο, ποια η ποινή που προβλέπεται για το δράστη;
Αρχικά είναι πολύ σημαντικό να τονίσουμε ότι οι ανήλικοι που εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές, διαπράττουν μεν αξιόποινες πράξεις, αυτές όμως δεν μπορούν να έχουν ποτέ κακουργηματικό χαρακτήρα διότι, ο Έλληνας νομοθέτης, και σύμφωνα πάντα με την Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, θεώρησε ορθότερο να δημιουργήσει ένα πλάσμα δικαίου και να ονοματίζει κάθε πράξη ανηλίκου ως πλημμέλημα, όπως προκύπτει από το άρθρο 18 Ποινικού Κώδικα (εάν λάβουμε υπόψιν μας, πως οι ανήλικοι στερούνται την ελευθερία τους μόνο εντός ειδικών καταστημάτων κράτησης νέων και όχι σε σωφρονιστικά ιδρύματα υπό την στενή έννοια).
Ακόμη, όμως, και η στέρηση της ελευθερίας ενός ανηλίκου γίνεται υπό αυστηρούς όρους και πλαίσια που ο δικαστής οφείλει να λάβει σωρευτικά υπόψιν του. Τα κριτήρια αυτά είναι 1) ο ανήλικος να έχει πραγματώσει πράξη τέτοιας βαρύτητας, την οποία αν την τελούσε ενήλικας θα ήταν κακούργημα 2) η πράξη πρέπει να περιέχει οπωσδήποτε στοιχεία βίας ή να στρέφεται κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας και 3) ο δράστης να βρίσκεται εντός συγκεκριμένου ηλικιακού πλαισίου που είναι τα 15 έως 18 έτη. Τα παραπάνω αποτελούν τα αντικειμενικά κριτήρια που θέτει ο ίδιος ο νόμος και ο δικαστής δεν μπορεί να παρεκκλίνει σε καμία περίπτωση. Σταθμίζεται, όμως, ακόμη ένα στοιχείο, υποκειμενικό αυτή την φορά. Ο δικαστής πρέπει να κρίνει και την ψυχολογική/ πνευματική κατάσταση του ανηλίκου και να αποφασίσει αν η στέρηση της ελευθερίας είναι πράγματι το αναγκαίο μέσο για την συμμόρφωση του και ότι τα μέτρα ασφαλείας (θεραπευτικά και αναμορφωτικά μέτρα) δεν είναι επαρκή για να κρατήσουν τον ανήλικο μακριά από παραβατικές συμπεριφορές, όπως προκύπτει από τα άρθρα 126 και 127 ΠΚ. Από τα παραπάνω προκύπτει εμμέσως ότι, σε δράστες που είναι κάτω των 15 ετών και πάνω από τα 12 έτη μπορούν να επιβληθούν μόνο αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα (αρθ. 122, 123 ΠΚ) και ποτέ περιορισμός σε κατάστημα κράτησης νέων όσο ‘βαρύ’ κι αν είναι το αδίκημα που διέπραξαν (αρθ. 126 παρ. 1 ΠΚ). Τέλος, ανήλικοι κάτω των 12 ετών είναι ποινικά αδιάφοροι. Αυτό σημαίνει πως οποιαδήποτε πράξη κι αν έχουν τελέσει, δεν θα έρθουν ποτέ αντιμέτωποι με την ποινική δικαιοσύνη, ούτε καν για την επιβολή μέτρων ασφαλείας.
Αφού, λοιπόν, περιγράψαμε μέσα σε γενικές άκρες τις ποινικές ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των ανήλικων δραστών στην ελληνική έννομη τάξη, μπορούμε πλέον να εξετάσουμε την συγκεκριμένη εκδοχή όπου ένας ανήλικος διαπράττει ανθρωποκτονία εκ δόλου (αρθ. 299 παρ. 1 ΠΚ). Γίνεται ευκόλως αντιληπτό, πως η διάκριση για την απειλούμενη ποινή, πρέπει να γίνει με γνώμονα την ηλικία του δράστη. Έτσι, ένας ανήλικος κάτω των 12 ετών θα μείνει πλήρως ατιμώρητος ενώ, στον ανήλικο εντός 12 έως 15 ετών θα επιβληθούν αποκλειστικά μέτρα ασφαλείας. Στην περίπτωση, όμως, που ο δράστης είναι άνω των 15 ετών τότε ο δικαστής μπορεί είτε να επιβάλλει μέτρα ασφαλείας, εφόσον αυτά κρίνονται επαρκή για την διαπαιδαγώγηση του ανηλίκου είτε να επιβάλλει περιορισμό σε κατάστημα κράτησης νέων, ως έσχατη λύση και εφόσον πληρούνται όλες οι αυστηρές προϋποθέσεις, όπως τις αναπτύξαμε παραπάνω. Σε αυτή την δεύτερη εκδοχή, ο ανήλικος, φυσικά, δεν θα τιμωρηθεί με την ποινή που θα επιβαλλόταν σε έναν ενήλικα, ήτοι η ισόβια κάθειρξη (μετά την τελευταία τροποποίηση του ποινικού κώδικα). Ο νομοθέτης προβλέπει διαφορετικά (μειωμένα) πλαίσια της απειλούμενης ποινής. Έτσι, σύμφωνα με το άρθρο 54 ΠΚ, ένα έγκλημα που απειλείται με ισόβια κάθειρξη, όπως η ανθρωποκτονία, εάν τελεστεί από ανήλικο, το πλαίσιο της ποινής πέφτει σε 2 έως 8 έτη περιορισμού σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων. Εάν υπάρχουν ελαφρυντικά για τον δράστη, η τιμή της ποινής μειώνεται ακόμη περισσότερο με το άρθρο 83 ΠΚ.
Καταληκτικά, θα λέγαμε πως η αντιμετώπιση των ανήλικων δραστών από τον Έλληνα νομοθέτη αφενός, είναι ευνοϊκή όσον αφορά την διαμόρφωση των απειλούμενων ποινών, αφετέρου η εμπλοκή με το σύστημα απονομής ποινικής δικαιοσύνης, το αστυνομικό σώμα/ ανακριτική διαδικασία και οι συνθήκες πραγματικής έκτισης της ποινής στα ειδικά καταστήματα είναι ιδιαίτερα επαχθείς διαδικασίες για τις υπό διαμόρφωση ακόμη προσωπικότητες των ανηλίκων και την ευαλώτοτητα της ηλικίας τους.
Σας ευχαριστούμε θερμά!
Για το GreekHumans
Ρούνης Αριστείδης, Ιδρυτής και αρχισυντάκτης