Από την προηγούμενη ημέρα είχαν προμηθευτεί από τους πλανόδιους μανάβηδες του χωριού κάθε είδος φρούτου της εποχής.

Άλλωστε πριν μοιράσουν για το Ψυχοσάββατο δεν έτρωγαν κανένα από τα νέα φρούτα της εποχής. Επίσης απαραίτητα ήταν το δικό τους τυρί (φέτα) ένα κομματάκι ψητού κρέατος αρνιού η προβάτου, ο χαλβάς τα λουκούμια και οι ελιές (σήμερα και γλυκά).

Βάζουν στη τσέπη από το καλό τους βελούδινο μαύρο σακάκι το δευτέρι με τα ονόματα των νεκρών(κάρτια ντι μόρτς) της οικογένειας και κινούν για την εκκλησιά.

Τοποθετούν τα πανέρια με τα αγαθά (πόμιλι) στο έδαφος κάτω στο πάτωμα της εκκλησίας και κάθονται ανά σόι. Τελειώνοντας η δοξολογία δίνουν το βιβλιαράκι τους στον παπά να διαβάσει φωναχτά τα ονόματα των κεκοιμημένων και αποχωρούν από τον ναό.

Στη συνέχεια τελούν το δικό τους Ψυχοσάββατο όπως προαιώνια έκαναν . Μεταφέρονται σε κοντινή πεδιάδα όλες οι γυναίκες του χωριού (σήμερα στην αυλή της εκκλησίας) και κάθονται όλες κάτω ανά σόι κυκλικά. Στρώνουν κάτω λευκά τραπεζομάντιλα-μισάλι και τοποθετούν τα κάνιστρα πάνω τους. Η Μεγαλύτερη σε ηλικία από κάθε σόι κόβει πρώτα το ψωμί και το μοιράζει-πάρτσε στα γύρω πανέρια(το ψωμί είναι για τούς νεκρούς προγόνους του σογιού ανά τους αιώνας) στη συνέχεια μοιράζει το στάρι και τα υπόλοιπα αγαθά. Το ίδιο συνεχίζουν να κάνουν και οι υπόλοιπες γύρω από τη μισάλια (τραπεζομάντηλο) εναλλάξ ανταλλάσσουν αγαθά μοιράζουν μεταξύ τους γιαυτό το λέμε στη γλώσσα μας πιρτσέρι-Μοίρασμα το Ψυχοσάββατο. Η κάθε γυναίκα μοιράζει μόνο στο σόι του άντρα της δεν έχει δικαίωμα να μοιράσει στο δικό της σόι -γένος. Φεύγοντας μεταφέρουν τα μοιράσματα στο σπίτι κ τα τοποθετούν σε ένα μεγάλο ταψί -σινί , τα τοποθετούν αυστηρά στο έδαφος κάτω όχι ψηλά σε τραπέζι. Στη συνέχεια τα διανέμουν σε μέλη της οικογένειας προσφωνόντας ονόματα νεκρών της οικογένειας κατά τη διανομή τους, “Τα σι άφλε ντινίντι”.

Τα αγαθά αυτά πρέπει να φαγωθούν μέχρι την Κυριακή βράδι να μη τα βρεί η Δευτέρα στο σπίτι.

Την Κυριακή το πρωί μαζεύονται και πάλι ανά σόι οι γυναίκες αυτή τη φορά όχι στην εκκλησία αλλά το κάθε σόι σε πεδιάδα κοντά στον μαχαλά του. μοιράζουν κατά τον ίδιο τρόπο πίτες συνήθως πιτιρόνια με ψητά φύλλα και τυρί πασπαλιστές με ζάχαρη.

Να αναφέρω εδώ πως το μοίρασμα του ψυχοσαββάτου καθώς και τα μνημόσυνα οι Βλάχοι της Ιεροπηγής έως τη δεκαετία του 1990 τα έκαναν σε πεδιάδες και στις αυλές των σπιτιών (μνημόσυνα-Πομιάν) και όχι στην εκκλησία τα τελευταία χρόνια και μετά από προτροπή των ιερέων άλλαξε το

παλαιό αυτό έθιμο.

Πολύ παλαιότερα όταν οι Βλάχοι της Ιεροπηγής ζούσαν νομάδες στην Ήπειρο

την πρώτη Κυριακή των Αποκρεών πήγαιναν οι γυναίκες στα πηγάδια και αφού τοποθετούσαν στο στόμα του πηγαδιού μαντήλι μαύρο παρακολουθούσαν την έξοδο των ψυχών από τον κάτω κόσμο.Θεωρούσαν πως το ψυχοσάββατο των Αποκρεών που το ονόμαζαν Κιράγκα έβγαιναν οι ψυχές και το Ψυχοσάββατο του Αγίου Πνεύματος Τρισάγκα επέστρεφαν στον Άδη.

Λέγοντας:

Κιράγκα ώρε ντι ώρε

Τρισάγκα πότε βερόρε!!!

(Η κιράγκα να έρθει από ώρα σε ώρα

Η τρισάγκα να μην έρθει ποτέ)

(Στη μνήμη των παππούδων μου

Φώτη Τράσια & Χρήστου Γκέγκα

και της Γιαγιάς μου

Αλεξάνδρας Τράσια το γένος Μπέλλου)

Φώτο: Γιαγιάδες της Ιεροπηγής Καστοριάς το 1958 νεοαφιχθείσες απο τη γη της Θεσπρωτίας στην Μακεδονία