Μερικές φορές είναι πολύ δύσκολο να μετουσιώσεις σε λέξεις και λόγια, εμπειρίες, εικόνες, γεύσεις, χαμόγελα, γέλια, συγκινήσεις και στιγμές. Όπως εξίσου δύσκολο είναι να «εγκλωβίσεις» σε μια φωτογραφία τα ατάραχα νερά μιας λίμνης, την ώρα που μέσα σε αυτά αντανακλάται η ομορφιά του τοπίου που την κυκλώνει σχεδόν ευλαβικά. Ίσως η περιγραφή μου να είναι πολύ ποιητική, αλλά έτσι είναι και οι δύο πόλεις, τα Ιωάννινα και η Καστοριά: ποιητικές και λυρικές. Σχεδόν σαν ένα ζωντανό μυθιστόρημα.

Αυτό το ταξίδι στις πόλεις των λιμνών, στο οποίο μάς προσκάλεσαν -και τους ευχαριστούμε πολύ- ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού (ΕΟΤ), η Aegean Airlines, οι Δήμοι Ιωαννιτών και Καστοριάς και η Wise Ram, ήταν μια απόδραση γαλήνης, ηρεμίας και υπενθύμισης των σημαντικών. Μακριά από την ενοχλητική βουή και τους γρήγορους ρυθμούς των μεγάλων πόλεων, τα Ιωάννινα και η Καστοριά ζουν στους δικούς τους ρυθμούς. Εκεί, ανάμεσα σε βουνά, ειδυλλιακές λίμνες και θρύλους, τα πράγματα κινούνται λίγο πιο αργά, αναγκάζοντάς σε -κατά κάποιον τρόπο- να σταθείς και να θαυμάσεις την ομορφιά, που συχνά προσπερνάμε, ξεχνώντας πως αυτή μπορεί να κρύβεται στα πιο απλά πράγματα. Που είναι συνάμα και τα πιο σημαντικά.

Τα ειδυλλιακά και πολυπολιτισμικά Ιωάννινα

Στα Ιωάννινα φτάσαμε ένα ηλιόλουστο απόγευμα, στις αρχές Απριλίου, μέσω Αθηνών. Από το μικρό αεροδρόμιο της πόλης, πήγαμε στο ξενοδοχείο που θα μας φιλοξενούσε τις δύο μέρες που θα μέναμε στην πόλη. Το «Lake Spirit Boutique Hotel & Spa» είναι ένα κομψό, eco-friendly ξενοδοχείο, 10 δωματίων, στο κέντρο των Ιωαννίνων, η ιδανικότερη επιλογή τόσο γεωγραφικά, αλλά και αισθητικά.

Η γραφική πόλη των Ιωαννίνων βρίσκεται στη βορειοδυτική Ελλάδα, στην καρδιά της Ηπείρου. Είναι μια πόλη με ιστορία αιώνων που «κουρνιάζει» στις όχθες της λίμνης Παμβώτιδας, στα νερά της οποίας αντανακλώνται τα βουνά της Ηπείρου και από τον πυθμένα της αναδύονται θρύλοι και ιστορικές αφηγήσεις. Ο Αλή Πασάς, η κυρά Φροσύνη και η κυρά Βασιλική θα σε συντροφεύουν διακριτικά σε κάθε σου βόλτα. Χωρίς να το καταλάβεις, σχεδόν αβίαστα, γίνεσαι κομμάτι όλου αυτού.

Αφού αφήσαμε τα πράγματά μας στο ξενοδοχείο, πήραμε τον δρόμο με τελικό προορισμό τη λίμνη. Πριν φτάσουμε εκεί, κάναμε μια στάση στο Κέντρο Παραδοσιακής Βιοτεχνίας Ιωαννίνων (ΚΕ.ΠΑ.ΒΙ), στο οποίο λειτουργούν εργαστήρια αργυροχοΐας, μουσείο, αίθουσα πολιτιστικών εκδηλώσεων, καφετέρια-εστιατόριο και φυσικά το πρατήριο λιανικής πώλησης προϊόντων αργυροχοΐας. Τα Ιωάννινα -και γενικότερα η Ήπειρος- συνδέονται άρρηκτα με την τέχνη της αργυροτεχνίας, αφού το ασήμι δουλεύεται στην πόλη ήδη από τους υστεροβυζαντινούς χρόνους.

Φεύγοντας, περπατήσαμε προς τη λίμνη. Σε λίγα λεπτά, την είδαμε να ξεπροβάλλει, εκεί στα πόδια του βουνού. Η ομίχλη έπεφτε μέσα στα νερά της -φαινόμενο αρκετά σύνηθες- δημιουργώντας ένα σκηνικό σχεδόν βγαλμένο από ταινία. Η ζωή της πόλης περιστρέφεται γύρω από τη λίμνη που είναι το πιο αναγνωρίσιμο φυσικό της μνημείο. Άνθρωποι περπατούν στους πεζόδρομους, άλλοι κάνουν ποδήλατο και άλλοι απλά αφήνονται στη γαλήνη που αποπνέει. Κάτσαμε να πιούμε κάτι, σε ένα από τα πολλά παραλίμνια καφέ. Στο διπλανό τραπέζι βρισκόταν μια παρέα φοιτητών από την Κύπρο που μας άκουσαν να μιλάμε κυπριακά και μας έπιασαν στην κουβέντα. Στα Ιωάννινα, θα δεις πολύ νέο κόσμο, μιας και στην πόλη στεγάζεται το Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων, το οποίο αποτελείται από 11 Σχολές και 26 Τμήματα.

Το βράδυ μάς περίμεναν για δείπνο ο δήμαρχος της πόλης, κ. Μωυσής Ελισάφ, και ο αντιδήμαρχος τουρισμού, κ. Γεώργιος Λώλης. Σε ένα από τα ομορφότερα σημεία των Ιωαννίνων, στον Μόλο, απολαύσαμε το δείπνο μας στο εστιατόριο «Φίλιππας Gastronomy», ακριβώς δίπλα στη λίμνη.

Τα Ιωάννινα μόλις μάς είχαν συστηθεί και οι πρώτες εντυπώσεις ήταν άριστες. Την επόμενη μέρα, είχαμε γεμάτο πρόγραμμα. Πρώτος σταθμός η Καστροπολιτεία, μια «πόλη μέσα στην πόλη», γεμάτη αντιφάσεις, οι οποίες προκύπτουν από την ιστορία της που χάνεται στα βάθη των αιώνων.

Εβραίοι, Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι συμβίωναν για αιώνες μέσα στο κάστρο, ανάμεσα στα μουσουλμανικά μνημεία και τις συναγωγές. Σήμερα, ένα τμήμα της Καστροπολιτείας κατοικείται ακόμη, ενώ αρκετά από τα σπίτια έχουν γίνει ξενώνες. Περιδιαβαίνοντας στα στενά σοκάκια της, «βυθίζεσαι» σε ένα ταξίδι στον χρόνο, ενώ παντού ξεπροβάλλουν αξιοθέατα. Η Εβραϊκή Συναγωγή, το κτήριο της οποίας είναι ένα από τα μεγαλύτερα και παλαιότερα σωζόμενα στην Ελλάδα, το Σπίτι του Πασά Καλού, το Σουφαρί Σεράι -στο εσωτερικό του οποίου εκπαιδεύονταν οι ιππείς του Αλή Πασά- τα τουρκικά λουτρά (χαμάμ) και πολλά άλλα.

Ένα ανηφορικό πλακόστρωτο μονοπάτι σε οδηγεί στην Ακρόπολη του Ιτς Καλέ, απ’ όπου έχεις απρόσκοπτη θέα στη λίμνη των Ιωαννίνων. Στο ψηλότερο σημείο της Ακρόπολης δεσπόζει το Φετιχιέ Τζαμί που ανοικοδομήθηκε το 1795 από τον Αλή Πασά, ώστε να μετατραπεί σε τέμενος για το σεράι του, το οποίο επίσης βρισκόταν εκεί. Στα ερείπια του Σεραγιού, στεγάζεται σήμερα το Βυζαντινό Μουσείο της πόλης, ενώ στον ευρύτερο χώρο βρίσκονται το ταφικό μνημείο που φιλοξενεί του τάφους του Αλή Πασά -εκεί τάφηκε το ακέφαλο σώμα του- και μίας εκ των συζύγων του, η πυριτιδαποθήκη, το κτήριο των μαγειρίων που λειτουργεί ως αναψυκτήριο του χώρου και το θησαυροφυλάκιο με τη βυζαντινή συλλογή αργυροχοΐας.

Μετά την ωραία βόλτα μας στο Ιτς Καλέ, κατηφορίσαμε και καθίσαμε για καφέ σε ένα από τα γραφικότερα στέκια του κάστρου. To «Arte Povera» σερβίρει καφέδες, ροφήματα, εκλεκτά πιάτα και κυρίως αυθεντική γιαννώτικη φιλοξενία. Ο Κώστας και ο Πάρης, οι ιδιοκτήτες του μαγαζιού, έφτιαξαν έναν χώρο που αποπνέει την αύρα μιας άλλης εποχής, στηρίζοντας τη φιλοσοφία τους στις τοπικές πρώτες ύλες από μικρούς παραγωγούς. Αν βρεθείς εκεί, μια στάση στο Arte Povera είναι κάτω παραπάνω από επιβεβλημένη!

Επόμενος σταθμός το πασίγνωστο νησί των Ιωαννίνων, σήμα κατατεθέν της πόλης. Το ταξίδι με καραβάκι στο νησί -που δεν έχει όνομα, το λένε απλώς «νησί της λίμνης» ή «νησάκι των Ιωαννίνων»- διαρκεί περίπου ένα τέταρτο και η διαδρομή στη λίμνη είναι υπέροχη.

Στο Νησί αναπτύχθηκε κατά τη βυζαντινή περίοδο μια σημαντική μοναστική πολιτεία, που είναι η τρίτη σε μέγεθος στον ελλαδικό χώρο, μετά από εκείνες του Αγίου Όρους και των Μετεώρων, και η οποία περιλαμβάνει επτά μοναστήρια. Αφού επισκεφθήκαμε την Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου των Φιλανθρωπηνών, της οποίας οι τοιχογραφίες έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον, καταλήξαμε στο Μουσείο του Αλή Πασά και Επαναστατικής Περιόδου που στεγάζεται στον χώρο της Μονής του Αγίου Παντελεήμονος, τον οποίο ο Αλή Πασάς είχε μετατρέψει σε εξοχική κατοικία. Ιστορική πληροφορία: εκεί, το 1822, σουλτανικά στρατεύματα δολοφόνησαν τον Αλή Πασά και αφού τον αποκεφάλισαν, ταρίχευσαν το κεφάλι του και το μετέφεραν στον Σουλτάνο στην Κωνσταντίνουπολη – εξού και το σώμα του ετάφη ακέφαλο στο Ιτς Καλέ.

Ξαναμπήκαμε στο καραβάκι για να επιστρέψουμε στην πόλη, συντροφιά με θρύλους και ιστορικές αφηγήσεις. Μεσημεριανό στο «Πάρκο Ναυτικού Ομίλου» και εντάξει, αν είσαι λάτρης του καλού φαγητού, να ξέρεις ότι στα Ιωάννινα θα φας καλά. Μια ξεχωριστή γαστρονομική -και όχι μόνο- εμπειρία θα βιώσεις και στη «Φρόντζου Πολιτεία», περίπου ένα χιλιόμετρο από το κέντρο της πόλης των Ιωαννίνων.

Στη γιαννώτικη κουζίνα, ο βασικός σύμμαχος όλων των γαστρονομικών δημιουργιών είναι τα υπέροχα τοπικά προϊόντα που χρησιμοποιούνται ως πρώτες ύλες, απογειώνοντας τη γεύση των πιάτων. Εκλεκτά τυριά, φρέσκο κρέας από ζώα άγριας βοσκής, αλλά και φρέσκα φρούτα, λαχανικά και βότανα μετουσιώνουν την εμπειρία του φαγητού σε πραγματική ιεροτελεστία, την οποία μπορείς να συνοδεύσεις με τοπικό κρασάκι ή τσίπουρο. Όσο για τα γλυκά, ο μπακλαβάς είναι το παραδοσιακό γλυκό των Ιωαννίνων και είναι ξακουστός σε όλο τον κόσμο. Εννοείται ότι δεν πρέπει να φύγεις από τα Ιωάννινα, αν δεν επισκεφθείς το ζαχαροπλαστείο «Κολονάσιος» (Athena Sweet Athena), το οποίο φτιάχνει παραδοσιακό χειροποίητο μπακλαβά που είναι τραγανός, μυρωδάτος και ακαταμάχητος!

Η δεύτερη μέρα στην πόλη των Ιωαννίνων έφτανε στο τέλος της. Την επομένη θα αναχωρούσαμε για την Καστοριά, αλλά έπρεπε να αποχαιρετήσουμε την πόλη πιο προσωπικά, κάνοντάς της μια γενναιόδωρη πρόποση για τις όμορφες στιγμές που μας χάρισε. Περπατήσαμε στα δρομάκια της, νιώσαμε για λίγο ξανά φοιτητές και φτάσαμε στον «Τρυποκάρυδο», ένα πανέμορφο μπαράκι, που σερβίρει καταπληκτικά κοκτέιλς. Επιστρέψαμε στο ξενοδοχείο αργά το βράδυ πολύ γεμάτοι, πολύ χαρούμενοι και κυρίως πολύ ευγνώμονες.

Η ανέγγιχτη ομορφιά της Καστοριάς

Στην είσοδο του ξενοδοχείου μάς περίμενε, το πρωί της επομένης, ο Λάμπρος, ο οδηγός μας για τις επόμενες μέρες, πληθωρικός και γεμάτος ζωηρά χαμόγελα, τα οποία απέδιδε στο «κλίμα» της Καστοριάς. Ξεκινήσαμε το ταξίδι μας, μέσω της Εγνατίας Οδού, στις 9 και κάτι το πρωί και λίγο μετά τις 11 είχαμε φτάσει.

Η Καστοριά, χτισμένη πάνω στη χερσόνησο της λίμνης της ανάμεσα στα βουνά Βίτσι και Γράμμο, θα σε εντυπωσιάσει από την πρώτη στιγμή. Γνωστή κυρίως για τη γούνα της, θα σε πείσει πολύ σύντομα ότι αξίζει να την επισκεφθείς για πολλούς ακόμα λόγους. Εκεί, η παρθένα φύση «συνυφαίνεται» με την ομορφιά τής λίμνης και τη γνήσια φιλοξενία των κατοίκων, ανακαινίζοντας μέσα σου συναισθήματα και εικόνες σχεδόν ξεχασμένες. Δεν είναι μόνο βέβαια η απαράμιλλη ομορφιά της που σε μαγνητίζει, αλλά και η πλούσια ιστορία της, τα επιβλητικά αρχοντικά, οι γραφικές γωνιές, οι αρχαιολογικοί χώροι και τα βυζαντινά μνημεία. Όλα συνυπάρχουν αρμονικά, αφήνοντας το δικό τους μοναδικό αποτύπωμα.

Πριν φτάσουμε στο ξενοδοχείο, κάναμε μια στάση στο Δημαρχείο της Πόλης για να γνωρίσουμε τον δήμαρχο της Καστοριάς, τον κ. Ιωάννη Κορεντσίδη, και λίγο μετά φύγαμε για το «Κτήμα – Οινοποιείο Στεργίου». Το τοπικό κρασί ήταν το καλύτερο καλωσόρισμα σε μια πόλη που έτσι κι αλλιώς σε «μεθάει» από μόνη της. Ακολούθησε μια στάση στο ενυδρείο «Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος», που φιλοξενεί ψάρια και οργανισμούς από τα γλυκά νερά της Ελλάδας και μετά φαγητό στο εξαιρετικό εστιατόριο «Pasatempos».

Οι τουριστικές υποδομές στην πόλη είναι αρκετά καλές, ενώ γίνονται προσπάθειες από τη δημοτική αρχή για περαιτέρω βελτίωση και επέκτασή τους. Μπορείς να επιλέξεις ανάμεσα σε ξενοδοχεία στην Καστοριά, ενώ υπάρχουν και προσεγμένοι παραδοσιακοί ξενώνες στα γύρω χωριά, σε κοντινή απόσταση από το κέντρο της πόλης. Εμείς μείναμε στο «Hotel Kastoria», το οποίο βλέπει στη λίμνη και είναι μια από τις πιο σύγχρονες ξενοδοχειακές μονάδες του Νομού.

Ξεκουραστήκαμε για λίγο και μετά ετοιμαστήκαμε για βόλτα στη λίμνη της Καστοριάς, την Ορεστιάδα, το όνομα της οποίας προέρχεται -κατά μία εκδοχή- από τον Ορέστη που σύμφωνα με τον μύθο, μετά τη δολοφονία της μητέρας του Κλυταιμνήστρας, κατέφυγε εκεί, κυνηγημένος από τις Ερινύες. Η λίμνη της Καστοριάς έχει χαρακτηριστεί «Μνημείο Φυσικού Κάλλους» και είναι προστατευόμενη τοποθεσία του Δικτύου Natura 2000, καθώς αποτελεί σημαντικό υγροβιότοπο, ο οποίος φιλοξενεί περισσότερα από 200 είδη πουλιών, ψάρια και άλλα είδη.

Υπάρχουν δύο τρόποι για να απολαύσεις τη λίμνη. Είτε κάνοντας τη «γυρολιμνιά», όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, ακολουθώντας δηλαδή τον παραλίμνιο δρόμο (6 χλμ) με τα πόδια, το ποδήλατο ή και το αυτοκίνητο. Καλύτερα προτίμησε τα πόδια ή το ποδήλατο, για να βιώσεις την εμπειρία της επαφής με τη φύση δίπλα στα ήρεμα νερά της λίμνης, στις όχθες της οποίας φύονται πλατάνια, οξιές, σκλήθρα και λεύκες. Ο δεύτερος τρόπος είναι η κρουαζιέρα με το καραβάκι «Ολυμπία» του δήμου Καστοριάς, την οποία πρέπει οπωσδήποτε να κάνεις, για να θαυμάσεις από απόσταση την πόλη που καθρεφτίζεται μέσα στα ακύμαντα νερά της λίμνης της. Εμείς πήραμε το καραβάκι το απόγευμα και όταν τελειώσαμε την εν πλω περιήγησή μας, η πόλη είχε ήδη ανάψει τα φώτα της, αποκαλύπτοντάς μας τη νυχτερινή ομορφιά της.

Την επόμενη μέρα, ξεκινήσαμε την περιδιάβασή μας από τη γειτονιά Απόζαρι, στη βόρεια πλευρά της πόλης, δίπλα στη λίμνη, για να επισκεφθούμε το αρχοντικό Τσιατσιαπά. Στο Απόζαρι και στο Ντολτσό, την άλλη παραδοσιακή συνοικία της Καστοριάς, σώζονται πολλά αρχοντικά σπίτια, τα οποία μαρτυρούν τη μεγάλη οικονομική ανάπτυξη που γνώρισε η πόλη τον 18ο και τον 19ο αιώνα κυρίως λόγω της παραγωγής και εμπορίας της γούνας.

Φεύγοντας από εκεί, περπατήσαμε προς τη Βυζαντινή Εκκλησία των Αγίων Αναργύρων. Η Καστοριά προσφέρεται επίσης, για θρησκευτικό τουρισμό, αφού διαθέτει περίπου 80 βυζαντινές εκκλησίες και ένα πολύ σημαντικό Βυζαντινό Μουσείο. Ένα από τα γνωστότερα και σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της πόλης είναι και το παραλίμνιο μοναστήρι της Παναγίας Μαυριώτισσας, σε απόσταση περίπου τεσσάρων χιλιομέτρων από το κέντρο της Καστοριάς.

Μετά την ξενάγηση στο Βυζαντινό Μουσείο, συνεχίσαμε τον περίπατό μας στην πόλη με τελικό προορισμό τη γραφική συνοικία Ντολτσό με τα λιθόστρωτα καλντερίμια, τα εντυπωσιακά παραδοσιακά αρχοντικά και τις βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες. Στην περιοχή αξίζει να επισκεφτείς το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα, αλλά και το Λαογραφικό Μουσείο. Υπάρχουν, επίσης, παραδοσιακοί ξενώνες, σε περίπτωση που θέλεις να μείνεις στην καρδιά της παλιάς πόλης.

Στην πλατεία Ντολτσό τέλος, επιβάλλεται να κάνεις μια στάση στο «Ιδαίες – Art Café & Shop», ένα ιδιαίτερο μαγαζί που εκτός από εξαιρετικά πιάτα, διαθέτει κατάστημα με εναλλακτικά σουβενίρ, μια γωνιά με εκλεκτά είδη γουναρικής και ένα πλούσιο delicatessen με παραδοσιακά προϊόντα. Γενικά να ξέρεις ότι η ντόπια κουζίνα που βασίζεται κατά βάση σε τοπικά προϊόντα, είναι ένας ακόμη πολύ σημαντικός λόγος, για να επισκεφθείς την Καστοριά!

Εννοείται ότι δεν πρέπει να φύγεις από την πόλη αν δεν επισκεφθείς το σπήλαιο του Δράκου, δίπλα στη λίμνη, το οποίο οφείλει την ονομασία του στον θρύλο που αναφέρει έναν δράκο ως φύλακα της εισόδου του. Την επίσκεψη σε αυτό μπορείς να τη συνδυάσεις με την επίσκεψη στο μοναστήρι της Παναγίας Μαυριώτισσας που βρίσκεται σχεδόν δίπλα. Το σπήλαιο ανακαλύφθηκε το 1940, αλλά έγινε προσβάσιμο στο κοινό το 2009. Η φυσική ομορφιά που δημιουργούν οι σταλαχτίτες και οι σταλαγμίτες σε συνδυασμό με τις λίμνες προσφέρουν μια ανεπανάληπτη εμπειρία.

Εμείς, ανάμεσα σε όλα αυτά, ξεκλέψαμε λίγο χρόνο, για να επισκεφθούμε το Σιδηροχώρι, ένα χωριό εννιά χιλιόμετρα από την πόλη της Καστοριάς. Το Σιδηροχώρι είναι χτισμένο στα 1.060 μέτρα και από εκεί μπορείς να ατενίσεις στη λίμνη της Καστοριάς. Η θέα είναι σχεδόν απόκοσμη και η γαλήνη που θα νιώσεις, πρωτόγνωρη. Σημείωσε ότι στο Σιδηροχώρι που υπήρξε σημείο μαχών κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο, έγινε και μέρος των γυρισμάτων της δραματικής ταινίας «Ψυχή Βαθιά» του Παντελή Βούλγαρη. Αν βρεθείς εκεί, θα σε συντροφεύσει στις βόλτες σου ένας αδέσποτος σκυλάκος, ενώ, αν συναντήσεις τον Αλί, τον βοσκό από την Αλβανία, ζήτα του να σου πει την ιστορία του.

Η Καστοριά είναι μια πόλη μικρή, αλλά φιλόξενη, φιλική και ανέγγιχτα όμορφη, την οποία σίγουρα θα θελήσεις να επισκεφθείς ξανά. Εμείς δώσαμε υπόσχεση να φτάσουμε εκεί τον ερχόμενο Γενάρη (6-8), όταν στην πόλη θα γίνονται τα Ραγκουτσάρια, όπως ονομάζονται τα τοπικά καρναβάλια. Αυτές τις μέρες, η πόλη της Καστοριάς ξεχνά για λίγους τους ήρεμους ρυθμούς της και ζει έντονα με χορούς και τραγούδια να αντηχούν σε κάθε γειτονιά της.

Δεν ξέρω αν οι 2.000 (και κάτι) λέξεις κατάφεραν εν τέλει να αποτυπώσουν την ομορφιά των δύο αυτών πόλεων που μάς φιλοξένησαν για πέντε μέρες, κάνοντάς μας να νιώσουμε σαν στο σπίτι μας. Εμείς πάντως, επιστρέψαμε στην Κύπρο, αφού προηγουμένως αγκυροβολήσαμε την καρδιά μας εκεί στις όχθες των λιμνών. Εις το επανιδείν!