Οι χορτόπιτες του Ψυχοσάββατου της Πεντηκοστής στην Καστοριά

Στην Αρχαία Ελλάδα, οι συγγενείς τού κάθε νεκρού ανθρώπου παρέθεταν στην οικία του, μετά την κηδεία του, το λεγόμενο νεκρόδειπνο, που περιελάμβανε λιτό φαγητό, βρασμένο σιτάρι (κόλλυβα) και ανάλογες πίτες. Στο δείπνο αυτό (γεύμα) παρακάθονταν τότε οι συγγενείς, οι φίλοι και οι γνωστοί του νεκρού. Αργότερα οι Έλληνες Χριστιανοί υιοθέτησαν αυτό το νεκρικό έθιμο των αρχαίων προγόνων τους και το συνεχίζουν αδιάκοπα μέχρι σήμερα. Έτσι λοιπόν στην Καστοριά, καθώς και σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδος, παραθέτουν σε κηδείες και σε μνημόσυνα λιτά νεκρόδειπνα, τις λεγόμενες μακαριές, και προσφέρουν στους παρευρισκόμενους κόλλυβα, και σε ορισμένες περιπτώσεις μικρά τεμάχια πίτας και διάφορα απλά γλυκίσματα.
Πλείστα κόλλυβα και τεμάχια πίτας προσφέρουν οι Χριστιανοί της Καστοριάς κατά το Ψυχοσάββατο της Πεντηκοστής (παραμονή και ανήμερα του Ψυχοσάββατου). Την ημέρα αυτή όλες οι ευσεβείς γυναίκες κομίζουν στο ναό τής ενορίας τους κόλλυβα και πίτες, δίδουν στον ιερέα το «Συγχωροχάρτι» με τα ονόματα των νεκρών τους και κατόπιν, αφού ο ιερέας «διαβάσει» τα αναγραφόμενα ονόματα κι ευλογήσει τις προσφορές τους (κόλλυβα και μικρά τεμάχια πίτας) τις διανέμουν στους πιστούς που βρίσκονται εντός κι εκτός τού ναού, «για να σχωρνούν τ’ αποθαμένα τους».

Τελευταίως, μερικοί σημαίνοντες κληρικοί και θεολόγοι διατύπωσαν την προσωπική τους άποψη, ότι κατά τα ψυχοσάββατα πρέπει να προσφέρονται στις εκκλησίες μόνον κόλλυβα και καθόλου πίτες. Η γνώμη τους αυτή είναι καθόλα σεβαστή, πλην όμως δεν είναι καθολική και παραδεκτή απ’ όλους τους ενδιαφερόμενους. Πάντως στην Καστοριά με το μακραίωνο βυζαντινό παρελθόν και την έντονη θρησκευτικότητα των κατοίκων της, ορισμένοι κληρικοί που υπηρετούν σ’ αυτήν, αλλά κατάγονται από άλλα μέρη της Ελλάδος, υιοθέτησαν αυτή την ακραία άποψη και απαγορεύουν στις ευσεβείς γυναίκες να κομίζουν στις εκκλησίες τις πατροπαράδοτες ψυχόπιτες, λέγοντας, ότι «εγώ ευλογώ μόνο κόλλυβα και όχι πίτες», παραβλέποντας το γεγονός, ότι κατά το Νέο έτος ευλογούν οι ίδιοι με πολύ μεγάλη προθυμία πάμπολλους πλακούντεςιλόπιτες).

Ευελπιστούμε, ότι κατά το φετινό ψυχοσάββατο, έτους 2021, οι αναφερόμενοι ολίγοι κληρικοί δεν θα θελήσουν να επιβάλλουν ετσιθελικά στο εκκλησίασμα την αναφερόμενη μονομερή άποψή τους, και δεν θα πλήξουν αναιτίως το μεταφυσικό πιστεύω των ευσεβών ενοριτών τους, και ούτε θα τους πληγώσουν συναισθηματικά και ψυχικά.