Οι φιλόχριστοι κάτοικοι του Νεστορίου Καστοριάς σέβονται πολύ και τιμούν ιδιαίτερα, από παλαιοτάτων χρόνων, τους δύο παμμεγίστους Ταξιάρχες των Ουρανίων Δυνάμεων, Μιχαήλ και Γαβριήλ. Χαρακτηριστική απόδειξη της εν λόγω μεγάλης εκτίμησης που έχουν οι Νεστορίτες προς τα σεπτά πρόσωπα των αναφερόμενων Αρχαγγέλων αποτελούν οι δύο ναοί των Ταξιαρχών, που βρίσκονται και κοσμούν τον οικισμό του Άνω Νεστορίου. Οι ναοί αυτοί παρουσιάζονται σε γενικές γραμμές αμέσως παρακάτω:

1. i)Ο ενοριακός ναός των Ταξιαρχών.

Στο ΝΔ άκρο της κεντρικής πλατείας του Άνω Νεστορίου, υψώνεται επιβλητική και μεγαλοπρεπής η εκκλησία των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ, που αποτελεί τον ενοριακό ναό της αναφερόμενης Κωμόπολης. Ο εν λόγω ναός ανεγέρθηκε το έτος 1858 από άριστους Νεστορίτες οικοδόμους, στη θέση παλαιότερου (βυζαντινού;) ναού. Ως προς τον αρχιτεκτονικό του ρυθμό, είναι μία τρίκλιτη κεραμοσκέπαστη βασιλική, σχετικώς μεγάλων διαστάσεων, που οικοδομήθηκε εξ ολοκλήρου με λίθους της περιοχής, επιμελώς κατεργασμένους.

Η στέγη του ναού παρουσιάζει μία κατασκευαστική πρωτοτυπία, που τον καθιστά, ως προς αυτήν, μοναδικόν ίσως στην Ελλάδα και προκαλεί για τούτο το έντονο ενδιαφέρον των Αρχιτεκτόνων και το θαυμασμό των Εκκλησιαζόμενων. Συγκεκριμένα, η οροφή του καθενός απ’ τα δύο πλαϊνά κλίτη της ναοδομής απαρτίζεται από έξι (6) μικρούς τρούλους, που είναι τοποθετημένοι σε διαμήκη σειρά. Οι τρουλίσκοι αυτοί, καθώς και η καμάρα της οροφής του κεντρικού κλίτους, καλύπτονται απ’ τη δίρριχτη κεραμοσκεπή του ναού.

Εσωτερικά ο παρουσιαζόμενος ενοριακός ναός έχει ένα υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο με ωραίες εικόνες του 19^ου αιώνα. Διαθέτει επίσης δύο ξυλόγλυπτα προσκυνητάρια, εκ των οποίων το ένα, το δεξιό ως προς τον Θεατή, έχει στην όψη του και προβάλλει την πανέμορφη λατρευτική εικόνα της Θεοτόκου, που φέρει την επωνυμία «Η παναγιά η Βλάχα», επειδή είναι δημιουργία αξιόλογου αγιογράφου του 16^ου αιώνα, που καταγόταν απ’ τη βλάχικη κωμόπολη του Λινοτοπίου απ’ όπου και μεταφέρθηκε (η εικόνα) στο Νεστόριο.

Ο εξεταζόμενος ναός των Ταξιαρχών κατείχε έως το έτος 1950 περίπου έναν εκκλησιαστικό και αρχαιολογικό θησαυρό, που προανήκε πιθανότατα στον εκεί προϋπάρχοντα ομώνυμο (βυζαντινό;) ναό, και που δυστυχώς είναι σήμερα χαμένος (ο θησαυρός). Πρόκειται για το ξύλινο λατρευτικό άγαλμα (ξόανο) του αγίου Γεωργίου των βυζαντινών χρόνων, που ομοίαζε κάπως με το φημισμένο ξόανο του ίδιου Αγίου, το οποίο φυλάσσεται στον ομώνυμο ναό της Ομορφοκκλησιάς και προσελκύει, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, μεγάλο πλήθος πιστών Για το εν λόγω εκκλησιαστικό κειμήλιο του Νεστορίου, αναφέρει τα εξής στο βιβλίο του «Καστοριά» ο αείμνηστος Γυμνασιάρχης Παντελής Τσαμίσης, που το είδε και το μελέτησε προπολεμικώς:

«Εις τους Ταξιάρχας του Νεστορίου εύρομεν το ξόανον του Αγίου Γεωργίου 2,15 Χ 0,50 μ.. Έχει μικράν ομοιότητα προς το της Ωμορφοκκλησιάς. Άνευ χειρών και Προσώπου. Διακρίνονται ολίγον τα ώτα και η κόμη. Από της οσφύος είναι το επικάλυμμα φθάνον μέχρι των γονάτων εις μήκος 0,38 μ.. Εις τους πόδας διακρίνομεν τα πέδιλα. Το ξύλον φαίνεται καθαρόν εκ Καρύας».

1. ii)Το αστικό παρεκκλήσι του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.

Στο Άνω Νεστόριο, εντός του οικισμού και πλησίον του ενοριακού ναού των Ταξιαρχών, βρίσκεται το μικρό παρεκκλήσι του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Το εν λόγω εκκλησάκι οικοδομήθηκε στις αρχές του 20^ου αιώνα, στη θέση παλαιότερού του ομώνυμου ναού, που αποτελούσε Μετόχι της Ιεράς Μονής Αγίου Ζαχαρία Γράμμου (16^ος αι.) και που καταστράφηκε από πυρκαγιά. Ο σημερινός μικρός ναός είναι σκεπασμένος με σχιστόπλακες κοσμείται δε στο εσωτερικό του με ωραίες φορητές εικόνες έτους 1930, του φημισμένου Καστοριανού αγιογράφου Αθανασίου Παναγιώτου Ζωγράφου.

(Παρουσίαση: Γιώργος Τ. Αλεξίου).