Στο Δισπηλιό Καστοριάς ανακαλύφθηκε το 1932 ένας από τους παλαιότερους και πιο σημαντικούς νεολιθικούς λιμναίους οικισμούς σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Το Ανοιχτό Μουσείο Δισπηλιού, θα σας ταξιδέψει στον χρόνο και θα σας δώσει μια ιδέα για το πώς έμοιαζε ένα νεολιθικό χωριό δίπλα στη λίμνη περίπου 7.500 χρόνια πριν. Στόχος του είναι η αναπαράσταση μιας άμεσης, απτής, και βιωματικής εικόνας της νεολιθικής ζωής, βασισμένης πάντα στα πορίσματα της αρχαιολογικής έρευνας.

Δημιουργήθηκε το 1997-99 ως συμπλήρωμα των ανασκαφών του παρακείμενου Νεολιθικού Οικισμού που διενεργεί το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης από το 1992 μέχρι σήμερα. Η ιδέα για ένα Ανοικτό Μουσείο ήταν του Γ. Χ. Χουρμουζιάδη, Καθηγητή του ΑΠΘ, και διευθυντή της ανασκαφής μέχρι το θάνατό του το 2013.

Εμπνέεται από την ανασκαφή του Δισπηλιού, αλλά χρησιμοποιεί και στοιχεία του νεολιθικού πολιτισμού της περιοχής ώστε να παρουσιάσει μια πληρέστερη σύνθεση. Δεν αναπαριστά μόνο όσα αποκαλύφθηκαν στην παρακείμενη ανασκαφή, αλλά προβάλλει μια συνολική εικόνα του νεολιθικού οικισμού δίπλα στη λίμνη. Τα εκθέματα είναι αντίγραφα των νεολιθικών ευρημάτων της ανασκαφής Δισπηλιού και εκτίθενται σε ενότητες που παρουσιάζουν συγκεκριμένες δραστηριότητες (π.χ. μαγείρεμα, αποθήκευση) ώστε να είναι εύκολο για τον επισκέπτη να αντιληφθεί άμεσα το ρόλο και τη λειτουργία τους.