Οι εντάσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας έκαναν την παγκόσμια οικονομία να κλυδωνιστεί το 2023. Οι προεκτάσεις του ουκρανικού πολέμου αντηχούσαν πέρα από τα σύνορα της ευρωπαϊκής χώρας. Στην Αφρική, τα πραξικοπήματα στον Νίγηρα και στην Γκαμπόν συνέβαλαν στην παγκόσμια δημοκρατική υποχώρηση των τελευταίων ετών και η σύγκρουση Χαμάς – Ισραήλ έχει οδηγήσει σε χιλιάδες θανάτους.

Τέτοιες τάσεις, δηλαδή αντιπαλοτήτων στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα, πολέμων, δημοκρατικής παρακμής και ακραίων διακυμάνσεων στην αγορά εργασίας, είναι πιθανό να συνεχιστούν και το 2024. Έχοντας αυτό κατά νου, ακολουθούν πέντε παγκόσμιες γεωπολιτικές και οικονομικές τάσεις που πρέπει να προσέξουμε, όπως αναφέρει σε άρθρο του στο The Conversation ο Χοσέ Καμπαγιέρο, οικονομολόγος στο Διεθνές Ινστιτούτο Ανάπτυξης και Διοίκησης (IMD).

Μετατοπίσεις ισχύος

Καθώς το μπλοκ των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) επεκτείνεται για να συμπεριλάβει την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, το Ιράν, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η αυξανόμενη οικονομική επιρροή του θα μπορούσε να αλλάξει δραματικά την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων.

Για τις χώρες στις οποίες έχουν επιβληθεί κυρώσεις από τη Δύση, όπως είναι το Ιράν, το να γίνουν μέλη των BRICS αυξάνει τις διπλωματικές τους επιλογές. Αυτό, ως εκ τούτου, μπορεί να καταστήσει το μπλοκ των BRICS ελκυστικό και για άλλες χώρες στις οποίες έχουν επιβληθεί κυρώσεις. Η επέκταση των BRICS μπορεί, επίσης, να επιτρέψει στα μέλη να ενισχύσουν τον αντίκτυπό τους, επιδιώκοντας ευκολότερα τα πολιτικά και οικονομικά τους συμφέροντα. Η αμφισβήτηση της Δύσης μπορεί να μην λάβει τη μορφή άμεσης αντιπαράθεσης, αλλά να συμβεί με τη σταδιακή απομάκρυνση από τους σημερινούς θεσμούς, όπως το ΔΝΤ, σύμφωνα και με σχετική μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2020 στο Ethics & International Affairs.

Παγκόσμιος εκλογικός κύκλος

Ο κατάλογος των χωρών στις οποίες θα διεξαχθούν εκλογές το 2024, περιλαμβάνει κράτη από όλες τις ηπείρους και επομένως αναμένεται σε αυτές να συμμετάσχουν δισεκατομμύρια άνθρωποι. Στο επίκεντρο, βέβαια, βρίσκονται οι εκλογές στις ΗΠΑ, στις οποίες ο τέως Αμερικανός Πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, είναι πιθανό να είναι ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών. Εάν επανεκλεγεί, ενδέχεται να συνεχίσει την πολιτική της «αποχής από την παγκόσμια δέσμευση», όπως αποδεικνύεται από την πρόθεσή του να απεμπλακεί από το ΝΑΤΟ κατά το πρόσφατο παρελθόν.

Σε άλλες χώρες, όπως στο Ελ Σαλβαδόρ σύμφωνα με άρθρο των Financial Times, ορισμένοι πολιτικοί είναι πρόθυμοι να παρακάμψουν τα Συντάγματα των χωρών τους για να επανεκλεγούν ή να απαγορεύσουν τις προσπάθειες παρακολούθησης των εκλογών, όπως συμβαίνει στην Τυνησία. Τέτοιες πρακτικές είναι πιθανό να αποδυναμώσουν τους δημοκρατικούς θεσμούς ή να περιορίσουν την ανάπτυξή τους.

Αυξημένες εντάσεις στη Μέση Ανατολή

Ο πόλεμος Ισραήλ – Χαμάς θα συνεχίσει να έχει επιπτώσεις πέραν της Μέσης Ανατολής. Ο κίνδυνος περαιτέρω κλιμάκωσης της σύγκρουσης σε περιφερειακό επίπεδο έχει ενταθεί μετά και την πρόσφατα αεροπορική επιδρομή στη Βηρυτό (διαβάστε περισσότερα κάνοντας κλικ εδώ). Για παράδειγμα, ορισμένα κοντινά κράτη έχουν καταδικάσει έντονα τη συνολική αντίδραση του Ισραήλ στην επίθεση της Χαμάς. Η Ιορδανία χαρακτήρισε την απάντηση αυτή ως «έγκλημα πολέμου» και η Αίγυπτος ως «συλλογική τιμωρία». Ο πόλεμος είναι πιθανό να επιτείνει την περιφερειακή αβεβαιότητα και αστάθεια.

Οι οικονομικές πιέσεις της Κίνας

Πρόσφατα, η οικονομία της Κίνας χαρακτηρίστηκε από τον Αμερικανό Πρόεδρο, Τζο Μπάιντεν, ως «ωρολογιακή βόμβα», όπως αναφέρεται και σε σχετικό άρθρο του BBC, λόγω της αργής οικονομικής ανάπτυξης, της υψηλής ανεργίας των νέων, της κρίσης στον τομέα των ακινήτων, της μείωσης των άμεσων ξένων επενδύσεων και των ασθενέστερων εξαγωγών. Οι προοπτικές ανάπτυξης αναμένεται να παραμείνουν «διαρθρωτικά ασθενέστερες» με χαμηλή καταναλωτική εμπιστοσύνη και δαπάνες και μειωμένη εξωτερική ζήτηση.

Η χαμηλότερη εσωτερική κατανάλωση της Κίνας σημαίνει και χαμηλότερη ζήτηση για πρώτες ύλες και εμπορεύματα, η οποία – με τη σειρά της – θα επηρεάσει τους μεγαλύτερους εξαγωγείς, όπως είναι η Αυστραλία και η Βραζιλία. Μάλιστα, οι πολυεθνικές εταιρείες είναι πιθανό να βιώσουν κάποιες αρνητικές επιπτώσεις στα κέρδη τους, καθώς συνεχίζεται η μετεγκατάσταση της παραγωγής και η διαφοροποίηση της αλυσίδας εφοδιασμού ως αποτέλεσμα των εμπορικών τριβών και των ένοπλων συγκρούσεων. Αυτό μπορεί να έχει αντίκτυπο, όχι μόνο στους προμηθευτές τους, αλλά και στο εργατικό δυναμικό τους όσον αφορά στην αύξηση των μισθών, στη μείωση προσωπικού και στην απώλεια θέσεων εργασίας.

Γενικότερα, οι αυξημένοι κίνδυνοι για την οικονομία της Κίνας θα πλήξουν την παγκόσμια ανάπτυξη, σύμφωνα με τη σχετική ενδιάμεση μελέτη του ΟΟΣΑ, που δημοσιοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2023.

Γήρανση των πληθυσμών

Το 2022, η Ιαπωνία, η Ιταλία, η Φινλανδία και η Γερμανία ήταν μεταξύ των χωρών με το μεγαλύτερο ποσοστό πληθυσμού άνω των 65 ετών ενώ, μέχρι το 2050, προβλέπεται ότι στον κατάλογο αυτόν θα συμπεριλαμβάνονται το Χονγκ Κονγκ, η Νότια Κορέα και η Ταϊβάν. Μέχρι το 2050, το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού άνω των 60 ετών θα αυξηθεί από 12% σε 22%. Ταυτόχρονα, το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται. Μια τέτοια πληθυσμιακή τάση έχει επιπτώσεις στην κοινωνική ασφάλιση και σε άλλα τμήματα της οικονομίας.

Οι απαιτήσεις τόσο από τις κυβερνήσεις όσο και από τους υγειονομικούς φορείς να προσφέρουν περισσότερη φροντίδα θα αυξηθούν λόγω της πιθανής κλιμάκωσης των κινδύνων εμφάνισης ασθενειών μεταξύ των ηλικιωμένων. Η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους μειώνεται, γεγονός που ασκεί, επίσης, πίεση στη βιωσιμότητα των σημερινών συνταξιοδοτικών συστημάτων.

Επιπλέον, υπάρχουν ενδείξεις – σύμφωνα και με σχετική ανάλυση του ΔΝΤ από τον Δεκέμβριο του 2016 – ότι η γήρανση του πληθυσμού επηρεάζει την παραγωγικότητα της εργασίας, αλλά και την προσφορά εργασίας. Συνεπώς, μπορεί να υπάρχουν επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη, στο εμπόριο, στην αποταμίευση και στις επενδύσεις. Ως εκ τούτου, το 2024 θα μπορούσε να είναι ακόμα μια δύσκολη χρονιά.