Το Πάσχα είναι μια γιορτή εξ’ ολοκλήρου βασισμένη σε έθιμα. Έθιμα φαγητού, έθιμα εορτασμού και γενικότερα, έθιμα που μας γυρνούν πίσω στον χρόνο και μας κάνουν να ξεχνάμε για μια εβδομάδα την καθημερινότητά μας και να θυμόμαστε τις παραδόσεις μας.

Στην Θάσο, στα Καλύβια των Λιμεναριών, την τρίτη μέρα του Πάσχα, πιάνουν τον χορό τραγουδώντας «Για βρεξ’ Απρίλη μ’», αναβιώνοντας ένα παράξενο έθιμο που έχει τις ρίζες του στους χορούς για τον θεό Διόνυσο και είναι, ούτε λίγο ούτε πολύ, μια επίκληση για ανοιξιάτικη βροχή. Οι παραδοσιακοί χοροί έχουν την τιμητική τους και συνοδεύονται από κρέας με ρύζι, που μοιράζεται σε όσους συμμετέχουν αφού έχει μαγειρευτεί σε τσουκάλια.

Μπότηδες

Όποιος έχει βρεθεί για Πάσχα στην Κέρκυρα δεν μπορεί παρά να του έχει μείνει αξέχαστο. Η αστυνομία αφήνει σημειώματα στους κατοίκους να μετακινήσουν τα οχήματά τους κάτω από τα μπαλκόνια των σπιτιών. Κι αυτό γιατί, στην πρώτη Ανάσταση γύρω στις 12 το μεσημέρι, οι ντόπιοι πετάνε πήλινα κανάτια από τα μπαλκόνια τους στολισμένα με κόκκινες κορδέλες, με τους ήχους και τις κραυγές να δίνουν μια άλλη αίσθηση στους εορτασμούς. Οι διάφορες φιλαρμονικές βγαίνουν στους δρόμους και συνοδεύουν τον παράξενο αυτό εορτασμό της Αναστάσεως, που σίγουρα συνθέτουν μια εμπειρία ζωής για όσους βρεθούν σε εκείνα τα μέρη τις Άγιες μέρες του Πάσχα.

Ρουκετοπόλεμος

Είναι ίσως το πιο γνωστό από τα παράξενα έθιμα μαζί με τους «Μπότηδες». Κυρίως για τις ζημιές που προκαλεί όταν γιορτάζεται στην Χίο. Έχει τις ρίζες του στην τουρκοκρατία και ουσιαστικά είναι ένας πόλεμος «ρουκετών» μεταξύ των Ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγιάς της Ερυθιανής. Με εξαίρεση την Γερμανική κατοχή και τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας των Συνταγματαρχών, το έθιμο γιορτάζεται κάθε χρόνο μέχρι και σήμερα, ωστόσο, πολλοί είναι αυτοί που έχουν εναντιωθεί και κάποια στιγμή ίσως να σταματήσει. Πάντως το θέαμα το βράδυ της Ανάστασης είναι μαγευτικό, αν και οι αρκετοί τραυματισμοί έχουν αναγκάσει τον δήμο να θέσει πολλούς κανόνες.

Στο χωριό Σιταγροί της Δράμας, την Δευτέρα του Πάσχα, οι κάτοικοι κάνουν μια βόλτα στα μνήματα, μοιράζουν κόκκινα αυγά και τραγουδούν. Η πλειοψηφία των κατοίκων της περιοχής είναι Πόντιοι, οι οποίοι συνεχίζουν να τηρούν ευλαβικά τα πανάρχαια έθιμά τους.

Η «Ανδρομάνα» στην Δεσκάτη Γρεβενών

Με το σπάνιο αυτό έθιμο, οι κάτοικοι της Δεσκάτης Γρεβενών, αποχαιρετούν με τον δικό τους μοναδικό τρόπο το Πάσχα, την πρώτη Παρασκευή μετά την Μεγάλη Εβδομάδα. Γιορτάζουν με ιδιόρρυθμα παραδοσιακά τραγούδια και παραδοσιακούς χορούς και κάθε χρόνο αναβιώνουν το έθιμο της «Ανδρομάνας», με το οποίο την περίοδο της Τουρκοκρατίας, οι ντόπιοι περνούσαν τα αλληγορικά μηνύματα λευτεριάς και μάλιστα παρουσία των Τούρκων. Στο τέλος του εορτασμού χορεύεται η «Ανδρομάνα», ένας χορός που αποτελείται από άνδρες που σχηματίζουν τρία πατώματα. Έξι άνδρες στο πρώτο, πέντε στο δεύτερο και τρείς στο τρίτο. Έτσι σχηματίζεται μια ανθρώπινη πυραμίδα, που σύμφωνα με την παράδοση, συμβολίζει την Παναγία και την ανδρεία της. Σύμφωνα βέβαια με μια άλλη ερμηνεία, η «Ανδρομάνα», συμβολίζει την άνοιξη και την αναγέννηση της φύσης.

Τα «αντέτια» της Ζακύνθου και οι πινακίδες των καταστημάτων

Τα έθιμα στην Ζάκυνθο ονομάζονται «αντέτια». Εκτός από τα κανάτια που πετούν οι νοικοκυρές από τα μπαλκόνια, έθιμο που συνηθίζεται σε όλα τα Επτάνησα, την Μεγάλη Παρασκευή, λαμβάνει χώρα ένα πολύ παράξενο έθιμο. Οι μαγαζάτορες βγάζουν τις πινακίδες από τα καταστήματά τους και τις πηγαίνουν στην πλατεία! Την επόμενη ημέρα το πρωί μαζεύονται ώστε να πάρουν πίσω τις πινακίδες τους. Το έθιμο αυτό κρατά από πολύ παλιά και τα τελευταία χρόνια με τις ηλεκτρικές πινακίδες, έχει γίνει αρκετά πιο δύσκολη η αναβίωσή του. Όμως ακόμα καλά κρατεί.

Στην Αρκαδία, τα παιδιά και από τις πέντε ενορίες του Λεωνιδίου, κατασκευάζουν χρωματιστά αερόστατα και τοποθετούν μια μικρή δάδα στο εσωτερικό τους. Το βράδυ της Ανάστασης, μόλις ακουστεί το χαρμόσυνο μήνυμα της Ανάστασης, ανάβουν την μικρή δάδα και τα «αφήνουν» να ανέβουν στον ουρανό, ο οποίος φωτίζει από την μια στιγμή στην άλλη. Ο συναγωνισμός για το ποιος θα φτιάξει το πιο όμορφο και με τις μεγαλύτερες αντοχές αερόστατο είναι πολύ μεγάλος. Οι ιερείς την ίδια ώρα, διαβάζουν το Ευαγγέλιο στην τσακωνική διάλεκτο.

Μεγάλο Σάββατο: Αυτά είναι τα έθιμα της σημερινής ημέρας

Το Μεγάλο Σάββατο είναι η τελευταία μέρα της Μεγάλης Εβδομάδας και της Μεγάλης Σαρακοστής. Τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου προς Κυριακή του Πάσχα εορτάζεται κατά το ορθόδοξο τυπικό η Ανάσταση του Χριστού. Είναι το μόνο Σάββατο του χρόνου κατά το οποίο νηστεύεται και το λάδι.Το Μεγάλο Σάββατο είναι η τελευταία μέρα της Μεγάλης Εβδομάδας και της Μεγάλης Σαρακοστής. Τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου προς Κυριακή του Πάσχα εορτάζεται κατά το ορθόδοξο τυπικό η Ανάσταση του Χριστού. Είναι το μόνο Σάββατο του χρόνου κατά το οποίο νηστεύεται και το λάδι.

Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, εορτάζεται στην εκκλησία η πρώτη Ανάσταση, κατά την οποία ψάλλεται το «ἀνάστα, ὁ Θεός, κρίνων τὴν γῆν, ὅτι σὺ κατακληρονομήσεις ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσι». Το πρωί τελείται ο εσπερινός του Πάσχα. Η ακολουθία έχει αναστάσιμο και πανηγυρικό χαρακτήρα. Είναι η λεγομένη Πρώτη Ανάσταση.

«Σεισμός εγένετο μέγας», καθώς οι Μυροφόρες πλησιάζουν τον Τάφο του Ιησού. Φτάνοντας στο σημείο αντί για το πτώμα του Ιησού βλέπουν στη θέση του Άγγελο ο οποίος τους αναγγέλει πως ο «Κύριος Ανέστη». Οι Μυροφόρες τρέχουν να αναγγείλλουν την ευχάριστη είδηση στους Αποστόλους και ο ανεστημένος Ιησούς εμφανίζεται στο δρόμο τους. Κατά τη σύναξη των έντεκα μαθητών εμφανίζεται μπροστά τους ο Ιησούς ο οποίος τους δίνει εντολή «πορευθέντες μαθητεύσαντες πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός του Υιού και του Αγίου Πνεύματος».

Στη Χίο, όταν ο παπάς διαβάζοντας το Ευαγγέλιο λέει: «και σεισμός εγένετο μέγας» και ψάλλεται το Χριστός Ανέστη, η ατμόσφαιρα δονείται από τις κωδωνοκρουσίες, τους πυροβολισμούς, τους κρότους των κροτίδων και πυροτεχνημάτων. Μερικές φορές στόχος των κροτίδων που εκσφενδονίζονται είναι ο ίδιος ο παπάς.

Στην Κορώνη της Μεσσηνίας ένα πραγματικό πανδαιμόνιο γίνεται στους δρόμους, όπου πολλοί σπάνε πήλινα κανάτια, όπως λένε στη Ζάκυνθο, «για τη χάρη του Χριστού και την πομπή των Οβραίων», αλλά στην ουσία, για την εκφόβιση των δαιμόνων που αντιμάχονται την Ανάσταση του Σωτήρος.

Στη Σινώπη, οι πιστοί δεν λησμονούν το πάθος τους κατά του Ιούδα και όταν πει ο παπάς το Χριστός Ανέστη, τότε θα πάρει ο καθένας από κάτω ένα δαφνόφυλλο να το κάψει, γιατί η δάφνη είναι καταραμένο δέντρο, αφού από τη δάφνη κρεμάστηκε ο Ιούδας.

Στην Κέρκυρα, το Μεγάλο Σάββατο γεμίζουν στην αγορά ένα κάδο με νερό και τον στολίζουν με πρασινάδες και λουλούδια. Όποιος περάσει από κει πρέπει να ρίξει στη μαστέλα ένα νόμισμα. Και μόλις σημάνουν οι καμπάνες της Ανάστασης, όσοι βρεθούν κατά τύχη εκεί κοντά, παίρνουν νερό από τον κάδο και πλένουν το πρόσωπο και τα χέρια τους, για να καθαριστούν από κάθε βρωμιά και αμαρτία. Συγχρόνως οι γυναίκες δαγκώνουν, στο σπίτι τους, όποιο σιδερένιο αντικείμενο βρουν πρόχειρο, (ένα κλειδί στη Ζάκυνθο), λέγοντας «Σιδερένιο το κεφάλι μου !»

Στη Φθιώτιδα τη νύχτα που γίνεται η Ανάσταση, ένας Επίτροπος της Εκκλησίας παίρνει μια σκλίδα (καλάμι από βρίζα) αγιασμένη από τον αγιασμό των Φώτων, ανεβαίνει στο καμπαναριό ψηλά και την ανάβει για να προφυλάξουν ολόκληρη την περιοχή από το χαλάζι. Ο τόπος που θα δει το φως αυτής της σκλίδας δεν κινδυνεύει από χαλάζι. Το Aγιο Φως της Ανάστασης, που θα φωτίσει το αγιασμένο από τα Φώτα καλάμι, έχει την δύναμη να προστατεύσει ολόκληρη την περιοχή που θα φωτίσει από το φως της Ανάστασης.