Ανησυχητική είναι η αύξηση των διαταραχών του φάσματος του αυτισμού τα τελευταία χρόνια.Οι επιστήμονες τονίζουν τη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης.

Η αύξηση οφείλεται είτε στο γεγονός ότι γεννιούνται περισσότερα παιδιά με αυτισμό είτε στο ότι ειδικοί και γονείς βελτιώνονται στην αναγνώριση των σημείων του αυτισμού στα νήπια. Σε κάθε περίπτωση είναι αναμφισβήτητο  ότι εκατομμύρια παιδιά διαγιγνώσκονται με αυτισμό. Και παρόλο που η ευαισθητοποίηση έχει βελτιωθεί, δεν ισχύει το ίδιο και για τη μέση ηλικία διάγνωσης.

«Τα κύρια σημάδια του αυτισμού είναι σε τομείς γύρω από την κοινωνική επικοινωνία, την αλληλεπίδραση και τη συμπεριφορά, τα ενδιαφέροντα ή τις δραστηριότητες που έχουν περιορισμένα ή επαναλαμβανόμενα μοτίβα», λέει στο SheKnows ο Δρ. Sharief Taraman, Διευθύνων Σύμβουλος της Cognoa, μιας εταιρείας υγείας της παιδιατρικής συμπεριφοράς.

«Πρέπει πραγματικά να στοχεύουμε να βοηθήσουμε τα παιδιά με αναπτυξιακές καθυστερήσεις πριν γίνουν 3 ετών για να μεγιστοποιήσουμε τις ευκαιρίες για μεγαλύτερες δυνατότητες».

Η Wendela Whitcomb Marsh πέρασε μια δεκαετία ως σχολική ψυχολόγος αξιολογώντας βρέφη και νήπια ηλικίας 18 μηνών έως 3 ετών για να καθορίσει την καταλληλότητά τους για προγράμματα αυτισμού. «Αν και συχνά, τα παιδιά δεν ελέγχονται για αυτισμό μέχρι να φτάσουν στην προσχολική ή σχολική ηλικία, υπάρχουν σημάδια που μπορούν να αναγνωρίσουν οι γονείς σε παιδιά ηλικίας μόλις 1 ή 2 ετών», λέει στην SheKnows και αποκαλύπτει μερικά πρώιμα σημάδια αυτισμού σε νήπια και μωρά που πρέπει να προσέχουν οι γονείς.

1. Έλλειψη ενδιαφέροντος για πρόσωπα ή/και έλλειψη απόκρισης στους ήχους και το όνομά τους
2. Αδυναμία κοινής προσοχής
3. Έλλειψη άμεσης επικοινωνίας
4. Χρήση του χεριού του γονέα για επικοινωνία
5. Αποφυγή κοινωνικής αλληλεπίδρασης
6. Έλλειψη γλώσσας, επαφής με τα μάτια ή/και χαμόγελου
7. Σημαντική οπισθοδρόμηση στις αναπτυξιακές δεξιότητες
8. Εκδήλωση επαναληπτικών κινήσεων

1. Έλλειψη ενδιαφέροντος για πρόσωπα ή/και έλλειψη απόκρισης στους ήχους και το όνομά τους

Συνήθως, τα μωρά ενδιαφέρονται περισσότερο να κοιτάζουν τα πρόσωπα των ανθρώπων παρά άλλα αντικείμενα, αλλά τα μωρά που παρουσιάζουν σημάδια αυτισμού μπορεί να αποφεύγουν να σας κοιτάζουν όταν χαμογελάτε, μιλάτε ή παίζετε μαζί τους.

Όχι μόνο μπορεί να αποφύγουν να σας κοιτάξουν, αλλά τα μωρά που παρουσιάζουν πρώιμα σημάδια αυτισμού μπορεί να μην χαμογελούν ούτε να ανταποκρίνονται σε κοινωνικά σημάδια από άλλους και μπορεί να μην γυρίζουν στο άκουσμα της φωνής των γονιών τους ή να ανταποκρίνονται στο όνομά τους, Δρ. Michael Romas, Συντονιστής στο Ινστιτούτο Εκπαίδευσης και Επαγγελματικής Ανάπτυξης για Αναπτυξιακές Αναπηρίες λέει στο SheKnows.

Ομοίως, ένα παιδί μπορεί περιστασιακά να προτιμά να κοιτάζει ένα ενδιαφέρον αντικείμενο όταν προσπαθείτε να τραβήξετε την προσοχή του, αλλά αν το μωρό σας συνήθως σας αγνοεί όταν προσπαθείτε να αλληλεπιδράσετε παιχνιδιάρικα μαζί του, αυτό μπορεί να είναι πρώιμο σημάδι αυτισμού.

2. Αδυναμία κοινής προσοχής

Η κοινή προσοχή είναι ένα από τα αρχικά στάδια της διαμόρφωσης δεξιοτήτων κοινωνικής επικοινωνίας. Τα περισσότερα παιδιά, ακόμη και τα μωρά, θα μοιραστούν την προσοχή με ένα άλλο άτομο. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την ανταπόκριση στην κοινή προσοχή κοιτάζοντας αυτό που σας ενδιαφέρει ή ξεκινώντας την κοινή προσοχή δείχνοντάς σας κάτι που τους ενδιαφέρει.

Για παράδειγμα, εάν γυρίσετε για να κοιτάξετε κάτι απέναντι από το δωμάτιο και δείχνετε προς το μέρος του, λέγοντας: Κοίτα αυτό!», ακολουθεί το παιδί σας το βλέμμα ή το δάχτυλό σας για να κοιτάξει τι προσπαθείτε να του δείξετε; Αν ναι, ανταποκρίνεται στην κοινή προσοχή. Από την άλλη πλευρά, τα παιδιά που παρουσιάζουν σημάδια αυτισμού μπορεί να φαίνεται ότι αγνοούν την προσφορά του γονέα για κοινή προσοχή ή μπορεί να πάνε στο αντικείμενο, αλλά χωρίς να περιλάβουν τον γονέα στη δραστηριότητα.

Ένας τρόπος με τον οποίο μπορείτε να αναζητήσετε κοινή προσοχή είναι να φυσάτε φούσκες ως έκπληξη ενώ παίζουν χωρίς να τα αφήνετε να δουν τι πρόκειται να κάνετε. Όταν οι φυσαλίδες φτάσουν στο οπτικό τους πεδίο, πώς αντιδρούν;

Είναι ευχαριστημένα με τις φυσαλίδες και αγνοούν τους άλλους ανθρώπους στο δωμάτιο; Ή μήπως ρίχνουν μια ματιά σε εσάς ή σε άλλο άτομο, έστω και για λίγο, σαν να θέλουν να μοιραστούν την απόλαυσή τους; Το να επικεντρώνονται κατευθείαν για τις φυσαλίδες χωρίς να ασχολούνται με άλλο άτομο ή να επιδιώξουν να μοιραστούν την εμπειρία με άλλο άτομο, τουλάχιστον στιγμιαία, θα μπορούσε να είναι ένα από τα πρώτα σημάδια αυτισμού στα νήπια.

3. Έλλειψη άμεσης επικοινωνίας

Πώς σας ενημερώνει το παιδί σας τι θέλει ή τι χρειάζεται; Δείχνει το παιχνίδι στο επάνω ράφι και κοιτάζει πέρα δώθε ανάμεσα σε εσάς και το παιχνίδι; Αυτή είναι μια τυπική μη λεκτική επικοινωνία, την οποία χρησιμοποιούν τα περισσότερα μωρά πριν προλάβουν να μιλήσουν. Ένα παιδί που εμφανίζει πρώιμα σημάδια αυτισμού μπορεί να δυσκολεύεται με μη λεκτικές χειρονομίες, όπως το να δείχνει ή να πιάνει πράγματα, λέει ο Δρ. Puji Jonnalagadda, Παιδίατρος Αναπτυξιακής Συμπεριφοράς στο Pediatrix.

Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ένα παιδί που απλώς ουρλιάζει χωρίς να κοιτάξει κανέναν ή κάνει χειρονομίες για να δείξει τι συμβαίνει. Στη συνέχεια, οι γονείς πρέπει να μαντέψουν κρατώντας ψηλά ένα παιχνίδι, ένα μπουκάλι, κ.λπ. μέχρι το παιδί να σταματήσει να φωνάζει, που είναι ο μόνος δείκτης ότι ο γονιός μάντεψε σωστά και κατάλαβε τι ήθελε το παιδί του. Τα παιδιά που παρουσιάζουν σημάδια αυτισμού συχνά δεν μπορούν να μεταδώσουν τις ιδέες ή τις ανάγκες τους σε άλλους ανθρώπους, είτε λεκτικά είτε μη.

4. Χρήση του χεριού του γονέα για επικοινωνία

Μερικές φορές ένα παιδί θα πιάσει το χέρι του γονέα του και θα τον τραβήξει προς την κουζίνα για να του πει ότι πεινάει, συχνά ενώ τον κοιτάζει. Μπορεί να χαϊδέψει το χέρι ενός γονέα ή να προσπαθήσει να στρέψει το πρόσωπο του γονέα προς το μέρος του, αν θέλει προσοχή, όπως όταν ο γονέας χρησιμοποιεί το κινητό του. Αυτό δεν είναι ασυνήθιστο.

Ωστόσο, δώστε προσοχή εάν το παιδί σας προσπαθεί να χρησιμοποιήσει το χέρι σας ως εργαλείο χωρίς να σας κοιτάξει. Για παράδειγμα, αν δεν μπορεί να ανοίξει κάτι, σηκώνει το χέρι σας και το τοποθετεί πάνω στο αντικείμενο χωρίς να κοιτάζει το πρόσωπό σας; Αυτό παρατηρείται πιο συχνά σε παιδιά που παρουσιάζουν σημάδια αυτισμού παρά σε τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά. Είναι σαν να καταλαβαίνουν ότι αυτό το χέρι μπορεί να ανοίξει αυτό το πράγμα, οπότε πηγαίνουν κατευθείαν στην πηγή, το χέρι, για να κάνει τη δουλειά.

5. Αποφυγή κοινωνικής αλληλεπίδρασης

Όταν πηγαίνετε σε ένα πάρκο, παιδική χαρά ή άλλο μέρος όπου βλέπετε άλλα παιδιά στην ηλικία του παιδιού, πώς ανταποκρίνεται το παιδί σας όταν τα βλέπει; Συνήθως, τα μωρά, τα νήπια και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον για άλλα παιδιά. Μπορεί να θέλουν να τρέξουν και να παίξουν μαζί τους. Μπορεί να είναι ντροπαλά και να τα παρακολουθούν πίσω από τους γονείς τους ή κοντά τους. Σε κάθε περίπτωση, σίγουρα τα παρατηρούν ή δείχνουν ενδιαφέρον.

Από την άλλη πλευρά, τα παιδιά που παρουσιάζουν πρώιμα σημάδια αυτισμού φαίνεται να αγνοούν τα άλλα παιδιά. Μπορεί να τρέξουν πάνω τους, αλλά απλώς παίζουν κοντά τους με τον ίδιο εξοπλισμό της παιδικής χαράς χωρίς να αλληλεπιδρούν πραγματικά. Καθυστερήσεις στο αμοιβαίο παιχνίδι και τη δέσμευση και ένα μοτίβο στο οποίο το παιδί δεν ακολουθεί κοινωνικές ρουτίνες και δραστηριότητες με άλλα παιδιά μπορεί να είναι σημάδια αυτισμού στα νήπια, σημειώνει ο Δρ. Romas.

Πολλά παιδιά που αργότερα διαγιγνώσκονται με αυτισμό μπορεί να δείξουν ενδιαφέρον για άλλα παιδιά σε νεαρή ηλικία, αλλά καθώς μεγαλώνουν, αυτό φαίνεται να καταρρέει και μένουν πίσω κοινωνικά. Συνεχίζουν να αλληλεπιδρούν με τους άλλους με τον τρόπο που τα παιδιά προσχολικής ηλικίας προτιμούν και επιλέγουν να παίζουν με μικρότερα παιδιά ή ενήλικες ή πολύ μεγαλύτερα παιδιά, ενώ δεν μπορούν να ανταποκριθούν κατάλληλα στα παιδιά της ηλικίας τους.

6. Έλλειψη γλώσσας, επαφής με τα μάτια ή/και χαμόγελου

Οι γονείς μπορούν επίσης να δώσουν προσοχή στις γλωσσικές δεξιότητες του παιδιού τους για να εντοπίσουν πρώιμα σημάδια αυτισμού, λέει στο SheKnows η ψυχολόγος Δρ. Crystal I. Lee. Εάν το παιδί σας δεν μιλά στους 12 μήνες, δεν λέει ξεκάθαρες λέξεις στους 16 μήνες ή δεν λέει καμία ουσιαστική, αυθόρμητη φράσεις δύο λέξεων στους 24 μήνες (χωρίς να επαναλαμβάνει ή να μιμείται φράσεις), θα πρέπει να εξετάσετε το ενδεχόμενο αξιολόγησης.

Ωστόσο, η Δρ. Lee προσθέτει ότι μόνο και μόνο επειδή το παιδί σας εμφανίζει αυτά τα σημάδια, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχει αυτισμό. «Αυτές είναι απλώς συμπεριφορές που θα πρέπει να σας παρακινήσουν να κάνετε τεστ», λέει.

Με την ίδια λογική, τα πρώιμα σημάδια αυτισμού στα μωρά «μπορεί να μοιάζουν με μειωμένες ή περιορισμένες εκφράσεις χαράς, όπως το χαμόγελο» και την αδυναμία ή τη δυσκολία διατήρησης της οπτικής επαφής, σημειώνει ο Δρ. Jonnalagadda. Στην πραγματικότητα, νέα εργαλεία που αξιολογούν την παρακολούθηση των ματιών στη βρεφική ηλικία έχουν βρει ότι τα βρέφη που παρουσιάζουν σημάδια αυτισμού προτιμούν να παρακολουθούν μη κοινωνικά ερεθίσματα σε αντίθεση με τα κοινωνικά ερεθίσματα, λέει ο Δρ. Romas.

7. Σημαντική οπισθοδρόμηση στις αναπτυξιακές δεξιότητες

Όλα τα παιδιά συναντούν τα αναπτυξιακά τους ορόσημα με διαφορετικούς ρυθμούς, αλλά η έρευνα δείχνει ότι περίπου το ένα τρίτο των παιδιών που παρουσιάζουν σημάδια αυτισμού μπορεί να οπισθοδρομήσουν, δηλαδή να χάσουν κάποιες από τις δεξιότητες που είχαν προηγουμένως κατακτήσει. Συνήθως, η παλινδρόμηση είναι στην ομιλία, αλλά μπορεί να επηρεάσει τη μη λεκτική επικοινωνία ή τις κοινωνικές δεξιότητες.

Ο Δρ. Jonnalagadda προτρέπει τους γονείς να δώσουν προσοχή εάν το παιδί τους φαίνεται να έχει ξαφνικά χάσει τις δεξιότητες που είχε στο παρελθόν, όπως να μην λέει πλέον λέξεις που έλεγε.

8. Εκδήλωση επαναληπτικών κινήσεων

Οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις είναι ένα τυπικό μέρος της ανάπτυξης ενός βρέφους, καθώς το βοηθούν να κατανοήσει πώς λειτουργεί το σώμα του. Τα βρέφη και τα νήπια συνήθως κλωτσούν τα πόδια τους, χτυπούν τα χέρια τους και λικνίζονται μπρος-πίσω.

Αλλά αυτές οι ίδιες συμπεριφορές, ειδικά αν επιμείνουν και συνεχιστούν, μπορεί επίσης να είναι μεταξύ των πρώιμων ενδείξεων αυτισμού στα μωρά, σύμφωνα με τον Δρ. Jonnalagadda, ο οποίος σημειώνει ότι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές όπως το κούνημα των χεριών τους, το κούνημα του σώματός τους ή η επανειλημμένη παραγωγή των ίδιων ήχων μπορεί να είναι πρώιμο σημάδι αυτισμού.