Του Αριστείδη Ρούνη*
Εισαγωγή
Όπως είδαμε σε προγενέστερο άρθρο της ιστοσελίδας μας, το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ
https://greekhumans.com/opws-palia-ston-ponto-ethimo-ellhnikhs-paradoshs/
η παράδοση μεταφέρεται από τους γηραιότερους ανθρώπους στους νεότερους. Παράδοση λοιπόν, μπορεί να είναι η «κληροδότηση» της θρησκείας, της χριστιανικής Ορθόδοξης πίστης, όπως συμβαίνει στην χώρα μας.
«Συνάντηση» Παράδοσης – Θρησκείας
Όπως δήλωσε η κα Σαραφούδη, σε συνέντευξη της στην ιστοσελίδα μας, την οποία μπορείτε να δείτε εδώ
https://greekhumans.com/synenteyxh-ths-eirinis-saradoyfi-thriskeia-kai-paradosi/
«Παράδοση είναι και ένα κέντημα, και ένας πίνακας ζωγραφικής, ακόμη και η ψαλτική και η ξυλογλυπτική. Μέσα από την δυναμική που έχει η παράδοση μπορεί να μας κάνει να δούμε την καθημερινότητα μας με άλλη οπτική».
Σχετικά με την όμορφη «συνάντηση» της ελληνικής παράδοσης με την θρησκεία των Ελλήνων, την Ορθοδοξία, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά: «Μα ήταν σχεδόν σίγουρο ότι η θρησκεία θα «συναντούσε» την ελληνική παράδοση μετά από τόσα χρόνια συνύπαρξης, συμπόρευσης, αλληλεπίδρασης και αλληλοπεριχώρησης. Πολλά ήθη-έθιμα, τραγούδια, χοροί αν αναζητήσουμε την προέλευση τους θα δούμε ότι ξεκίνησαν ή καλύτερα βρήκαν τον χώρο ανάπτυξης, διάδοσης και εφαρμογής τους μέσα στον εκκλησιαστικό χώρο. Και αυτό γιατί , ο εκκλησιασμός, η λειτουργική ζωή, η τιμή σε κάποιους αγίους ήταν αναπόσπαστο κομμάτι του βίου των παλαιότερων ανθρώπων.
Έθιμα Αγίου Πνεύματος
Φτάνοντας στο 3ήμερο του Αγίου Πνεύματος, αυτό είναι δημοφιλές για σκοπούς διακοπών, αποδράσεων μακριά από τις υποχρεώσεις της ρουτίνας. Ας δούμε όμως, κάποια έθιμα που σχετίζονται με αυτό.
Παρασκευή προ της Δευτέρας Αγίου Πνεύματος
Την Παρασκευή, παραμονή του Ψυχοσάββατου, οι νοικοκυρές φτιάχνουν κόλλυβα και τα πάνε στην εκκλησία, για να τα διαβάσει ο ιερέας.
Ψυχοσάββατο προ της Δευτέρας Αγίου Πνεύματος
Το Σάββατο προ της Κυριακής της Πεντηκοστής είναι ένα από τα 3 μεγαλύτερα «Ψυχοσάββατα» του χρόνου. Σε όλους τους Ιερούς Ναούς τελούνται μνημόσυνα για τους κεκοιμημένους, ενώ οι συγγενείς τους συνηθίζεται να προσφέρουν κόλλυβα. Εδώ υφίσταται ένας σπουδαίος θρησκευτικός συμβολισμός. Τα κόλλυβα είναι βρασμένο σιτάρι. Όπως ο σπόρος του σιταριού πέφτει στη γη, θάβεται χωνεύεται και στη συνέχεια ξαναφυτρώνει, έτσι και ο άνθρωπος μετά την ταφή του προσμένει στην Ανάσταση της ψυχής του.
Κυριακή της Πεντηκοστής ή της Γονατιστής
Είναι μια μεγάλη δεσποτική εορτή της Χριστιανοσύνης, σε ανάμνηση της επιφοίτησης του Αγίου Πνεύματος στους Αποστόλους. Γιορτάζεται 50 ημέρες μετά το Πάσχα, πάντα Κυριακή. Η χριστιανική Πεντηκοστή έλκει την καταγωγή της από την Εβραϊκή Πεντηκοστή (Shavuot στα Εβραϊκά), η οποία γιορτάζεται από τους Ισραηλίτες 50 ημέρες μετά το Εβραϊκό Πάσχα, σε ανάμνηση της ημέρας που ο Μωυσής έλαβε τις 10 εντολές από τον Θεό στο όρος Σινά.
«Τη αυτή ημέρα, Κυριακή ογδόη από του Πάσχα, την αγίαν Πεντηκοστήν εορτάζομεν». Την αποκαλούσαν Γονατιστή γιατί όλο το εκκλησίασμα τη ημέρα αυτή γονατίζει 3 φορές κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας. Πίστευαν πως την ώρα εκείνη της γονυκλισίας, αποχαιρετούσαν και υποκλίνονταν στις ψυχές που έφευγαν. Δεν έπρεπε να έχουν θλιμμένα πρόσωπα και να κλαίνε, για να μην εμποδίσουν τις ψυχές να επιστρέψουν ήσυχα στον κάτω κόσμο. Παλαιότερα κατά την ώρα της γονυκλισίας κρατούσαν κι αναμμένα κεριά για να φέγγουν στις ψυχές και να βρουν εύκολα το δρόμο τους. Πίστευαν ακόμα πως η γονυκλισία θα έφερνε υγεία και καλό στους ίδιους. Ακόμα σύμφωνα με τις παλιές δοξασίες που επικρατούσαν την ημέρα αυτή απαγορευόταν, να ανοίξουν τα σεντούκια, γιατί θα πήγαιναν οι ποντικοί και θα κατέστρεφαν τα προικιά.
Στα Ανώγεια της Κρήτης, οι γυναίκες τιμούν τους νεκρούς στολίζοντας ένα πανέρι με 3 γλυκά κουλούρια κι ένα ανθότυρο ή τυρί στη μέση, με καρυδόφυλλα και τριαντάφυλλα. Τα πηγαίνουν στην εκκλησία προσφορά για αυτούς που έχουν φύγει.
Του Αγίου Πνεύματος ή της Αγίας Τριάδος
Η Δευτέρα της Πεντηκοστής είναι αφιερωμένη στο Άγιο Πνεύμα και στην Αγία Τριάδα.
Στη Λήμνο την ημέρα αυτή εορτάζει ο Ι.Μ.Ν. της Μύρινας. Θεωρούσαν την ημέρα αυτή ιερή και πίστευαν πως έπρεπε να την τιμήσουν. Έλεγαν πως η μέρα αυτή είχε την «κακιά την ώρα» και για αυτό και ήταν ιδιαίτερα φειδωλοί στις δραστηριότητες τους, π.χ. απέφευγαν να πάνε στη θάλασσα. Της Αγίας Τριάδος γινόταν ο ερινισμός των σύκων, για αυτό κι έλεγαν: Συνήθιζαν να μαζεύουν βότανα από τους αγρούς όπως χαμομήλι, φασκόμηλο, μολόχα κ.ά., γιατί πίστευαν πως αν τα μάζευαν την ημέρα αυτή θα είχαν ιδιαίτερα θεραπευτικές ιδιότητες.
Σε πολλά μέρη του Πόντου, η γιορτή του Αγίου Πνεύματος, τ’ Αε Πνεμάτ’, ήταν αφιερωμένη στους νεκρούς. Μετά τη Θεία Λειτουργία, συγκεντρώνονταν στα νεκροταφεία, όλες οι οικογένειες, πλούσιες και φτωχές και η κάθε οικογένεια άπλωνε τραπεζομάντηλο πάνω στον οικογενειακό τάφο και τοποθετούσε φαγητά, όπως φούστορον (ομελέτα), σουτλάσ’ (ρυζόγαλο), εβριστέν (χειροποίητο μακαρόνι), ξύγαλαν (γιαούρτι), βραστά ωβά, τσιριχτά (λουκουμάδες), πισία (τουρκική λέξη που σημαίνει πίτα που ψήνεται με βούτυρο ή λάδι και τρώγεται με ζάχαρη ή μέλι), καθώς και το φαγητό που αγαπούσε ιδιαίτερα ο πεθαμένος ή οι πεθαμένοι συγγενείς τους.
Επίλογος
Καταλήγοντας, να επισημανθεί πως η ελληνική παράδοση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Θρησκεία μας, την Ορθοδοξία. Αξίζει πραγματικά να συμμετέχουμε, όσο κι αν μπορούμε στα παραδοσιακά έθιμα, τιμώντας τους προγόνους κεκοιμημένους συγγενείς μας.
Πηγή πληροφόρησης
https://www.ekklisiaonline.gr/nea/psychosavvato-pentikostis-ke-ethima-kyriaki-pentikostis/