• Από πολλές απόψεις η δουλειά των ντετέκτιβς της Αστυνομίας σε μια σκηνή εγκλήματος (τα criminal scene investigations ή CSI που βλέπουμε κάθε βράδυ στις τηλεοπτικές μας οθόνες) έχει πολλά κοινά σημεία με την δουλειά των αρχαιολόγων σε μια ερευνούμενη ιστορική τοποθεσία.

• Αμφότερες οι ομάδες ασχολούνται με την μεθοδική και εξονυχιστική περισυλλογή στοιχείων.

• Το παραμικρό τεκμήριο που ανέλπιστα μπορεί να πέσει στην αντίληψη τους μπορεί να συμπληρώσει την γενική εικόνα και να δώσει απαντήσεις στα ερωτήματα του ‘πότε’, ‘πώς’ και ‘γιατί’.

• Αυτό ακριβώς συνέβη -με έναν τελείως απροσδόκητο και ανέλπιστο τρόπο- στον χώρο του νεολιθικού οικισμού του Δισπηλιού Καστοριάς και έφερε τα πάνω-κάτω στην όλη έρευνα που εδώ και 36 χρόνια πραγματοποιείται εκεί.

• Χάρη σε ένα κοσμικό φαινόμενο που συνέβη πολλές χιλιάδες χρόνια πριν και του οποίου η χρονολόγηση είναι απόλυτα προσδιορισμένη, οι αρχαιολόγοι του Δισπηλιού κατάφεραν να εντοπίσουν ΕΠΑΚΡΙΒΩΣ χωρίς την παραμικρή αβεβαιότητα την χρονολογία κατά την οποία κατασκευάστηκε το -ένα τουλάχιστον- από τα καλύβια των τροφοσυλλεκτών του λιναίου οικισμού

. • Πως έγινε αυτό?

• Το 5259 πΧ ο ουρανός πάνω από την λίμνη Ορεστιάδα πυροδοτήθηκε από ένα πανδαιμόνιο άλικων φλογών (κάτι σαν το βόρειο σέλας) εξαιτίας μιας τεράστιας μαγνητικής καταιγίδας που προκάλεσε ένας κολοσσιαίος πίδακας του ήλιου.

• Το φαινόμενο αυτό (που πέρασε στα αστρονομικά χρονικά με τον τίτλο Συμβάν Μιγιάκι (Miyake event) ) υπήρξε τόσο έντονο, ώστε αποτυπώθηκε επάνω στο σώμα των δέντρων της παρόχθιας βλάστησης.

• Και τότε -από μία άκρως ευνοϊκή σύμπτωση- ορισμένα από αυτά κόπηκαν ακριβώς εκείνη την χρονιά και χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή ενός τουλάχιστον από τα σπίτια της κοινότητας.

• Με αυτόν τον τρόπο οι αστρονόμοι εγχείρισαν στους αρχαιολόγους μια ακριβέσταστη χρονολογία δημιουργίας ενός τμήματος του οικισμού. Αυτό συν μερικές πολύ ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες ακόμη, τις οποίες, η ομάδα του καθηγητή Κώστα Κωτσάκη, θα αποκαλύψει στο ευρύ κοινό κάπου μέσα στο 2005 με δυο πολύ σημαντικές κινήσεις

• Η πρώτη θα είναι η κυκλοφορία ενός δίτομου έργου ανάλυσης όλων των στοιχείων της νεότερης έρευνας (θα είναι στα Αγγλικά και άρα θα προσελκύσει το παγκόσμιο ενδιαφέρον) και η δεύτερη θα είναι η ξενάγηση μέσω ολογραμμάτων σε ένα ειδικό περίπτερο που θα στηθεί στον υπαίθριο χώρο του σημερινού χωρου αναπαράστασης.

• Εκεί με τεχνικές virual reality το ολόγραμμα ενός σεβάσμιου γέροντα του νεολιθικού οικισμού θα υποδέχεται τους επισκέπτες και θα τους ξεναγεί στην τοποθεσία.

• Το σίγουρο είναι ένα!

• Ο νεολιθικός οικισμός του Δισπηλιού, με όλες αυτές τις εξελίξεις, περνάει πλέον σε μια νέα, πολύ πιο αξιόλογη επιστημονικά -αλλά και τουριστικά- εποχή και οι 40.000 ξένοι που τον επισκέπτονται σήμερα, σύντομα αναμένεται να ξεπεράσουν τις 100.000 ετησίως.