Ενα μυστήριο πράμα…. Επί δεκαετίες τώρα σκάβουν οι καστοριανοί μηχανικοί, δεκαπέντε και βάλε μέτρα, για να ρίξουν θεμέλια πολυκατοικιών και δεν βρίσκουν τίποτα. Έρχονται κατόπιν οι εργολάβοι, σκάβουν λίγο παραδίπλα, δυο μόλις μέτρα βάθος, για να φτιάξουν έναν δρόμο, να ανοίξουν μια πλατεία ή για να περάσουν μια υπόγεια γραμμή και γεμίζει ο τόπος αρχαία…
Πρόκειται για ένα φαινόμενο που πολύ δύσκολα εξηγείται. Εκτός και αν υποθέσουμε πως οι πρόγονοι μας όλα μα όλα τους τα κτήρια πήγανε και τα βάλανε αποκλειστικά κάτω από τους δρόμους μας. Κανένα κάτω από τις κατασκευές μας… Η Καστοριά -κατά πως τα λένε οι αρχαιολόγοι- χτίστηκε τον 6ο αιώνα πάνω στα θεμέλια του πρωθύστερου Κελέτρου.
Εδώ δηλαδή που πανωσήκωσε ο Ιουστινιανός τα βυζαντινά του και κατόπιν ο Μανιός, ο Τζίμης ου τσιαρσινός ο Κώτσος απ’ τ’ Απόζαρι, κι ο Μανωλάκης ου ντουλτσινός τ’ αρχοντικά τους και κατόπιν όλοι εμείς οι υπόλοιποι τις ωραίες μας πολυκατοικίες, υπήρχαν κάποτε –λέει- κατοικίες και περιφανή δημόσια κτήρια των αρχαίων Ορεστών. Ναι ε? Και πούναι τα? Το πρόβλημα μας είναι ότι ποτέ των ποτών δεν βρέθηκε το παραμικρό από αυτά. Και το άλλο μας πρόβλημα είναι ότι κανένας ποτέ δεν προβληματίστηκε ΔΗΜΟΣΙΑ για αυτό
Μόνο ο καθηγητής Μουτσόπουλος είχε δει το περίεργον της υποθέσεως και πρότεινε εκείνη την εναλλακτική θεωρία που έλεγε πως η αρχαία μακεδονική Καστοριά, ναι μεν ήταν σε νησί κτισμένη, κατά πώς τα είπε η Αννούλα η Κομνηνή, πλην όμως, όχι σ’ αυτό το μεγάλο το δικό μας, παρά σε κείνο το άλλο το μικρό που είναι μπροστά από τους Δουπιάκους/ Δισπηλιό. Διαφαίνεται και ένα άλλο ενδεχόμενο ωστόσο: Να υπήρχαν, όντως, αρχαία, εδώ που σήμερα πατάμε. Και να εξαφανίστηκαν. Όχι με μαγικές μεθόδους.
Με απλές εργολαβικές. Ο καθένας που έσκαβε να ρίξει θεμέλια και εύρισκε το κάτι τις του μέσα στο οικόπεδο του, να μη το έλεγε ούτε του παπά. Να το παράχωνε τσάκα-τσάκα και να συνέχιζε την δουλειά του. Άλλωστε είναι γνωστό ότι η εφορία αρχαιοτήτων πολύ μικρό στίγμα είχε επιδείξει μέχρι πρότινος.
Όπου έκτιζε ο κάθε τυχόν ιδιώτης ο έλεγχος ήταν πάντα στοιχειώδης. Οπου πήγαινε να γίνει δημόσιο έργο, ω του θαύματος! επιστατούσαν δέκα αρχαιολόγοι και ω του μεγαλύτερου θαύματος, τσουπ! ξεπεταγόντουσαν από την γη διάφορα αρχαία. Οπότε, όταν πληροφορήθηκα ότι εκεί απάνω στο στρώσιμο ενός υπόγειου δικτύου στην αρχή της νότιας παραλίας σταμάτησαν οι εργασίες λόγω της εύρεσης αρχαίων, διόλου δεν εξεπλάγην. Πήγε αυτό το δίκτυο να διασχίσει τα υπολείμματα των τειχών του Μενδρεσέ και όπως ήταν φυσικό, στα δυο μέτρα από κάτω βγήκε ένα πλακόστρωτο, αλλά και τις γωνίες ενός κτηρίου. Της ιουστινειάνειου εποχής εικάζω, καθότι δεν μίλησα ακόμη με κανέναν ειδικό.
Και το οποίο αρχαίο κτήριο -κατά ένα μυστήριο τρόπο ρε παιδί μου- δεν το είχε εντοπίσει ουδείς τον καιρό που κτιζόταν η διπλανή πολυκατοικία – η οποία, εισήσθω εν παρόδω- δείχνει να κάθεται επάνω στα 9/10 του εμβαδού του. Περασμένα ξεχασμένα θα μου πεις. Αλλά, τα ξεχασμένα, ούτε ιστορία τοπική διαμορφώνουν, ούτε ιστορικό τουρισμό φέρνουνε σε αυτή την (κόμο)πόλη.