Τα Κορέστεια, παραφθορά της αρχαίας μακεδονικής χώρας Ορεστίδας, εκτείνονται στο Β.Δ. άκρο της Καστοριάς, ανάμεσα στα βουνά Βέρνο (Βίτσι), Όρλοβο και Τρικλάριο. Τα περισσότερα χωριά της περιοχής, με τη χαρακτηριστική αρχιτεκτονική και τα σπίτια από πλίνθους, είτε είναι εγκαταλειμμένα είτε κατοικούνται από λιγοστούς πλέον κατοίκους. Άνω και Κάτω Κρανιώνας, Γάβρος, Μακρόκαμπος, Άγιος Αντώνιος, Χαλάρα, Μακροχώρι, Μελάς, καθώς και ο Νέος Οικισμός που κτίστηκε τη δεκαετία του 1970 και είναι το σημερινό κέντρο της περιοχής, αποτελούν τα Κορέστεια της Καστοριάς, αν και υπάρχουν και άλλα χωριά με κοινά πολιτισμικά και αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά στην διπλανή Φλώρινα.

Από τους 650 μόνιμους κατοίκους, οι μισοί διαμένουν μόνιμα στο Νέο Οικισμό και οι υπόλοιποι μοιράζονται στο Μακροχώρι, στον Μελά, στην Χαλάρα και στον Άγιο Αντώνιο. Η πλειοψηφία του ντόπιου πληθυσμού ασχολείται με την γεωργία, με τα φημισμένα φασόλια της περιοχής, «ελέφαντας» και «πλακέ», να έχουν την τιμητική τους.

Το πρώτο πράγμα που εντυπωσιάζει τον επισκέπτη είναι η θέα των σπιτιών, με το ξεθωριασμένο έντονο κοκκινωπό χρώμα, που δένει απόλυτα με το φυσικό περιβάλλον. Ένα πραγματικά απόκοσμο τοπίο.

Σκηνικό κινηματογραφικών και τηλεοπτικών επιτυχιών

Δεν είναι τυχαίο πως πολλοί γνωστοί σκηνοθέτες επέλεξαν τα Κορέστεια ως ντεκόρ των δημιουργιών τους για τον κινηματογράφο ή την τηλεόραση. «Παύλος Μελάς» του Φίλιππου Φυλακτού, «Τζέιμς Μποντ: Για τα μάτια σου μόνο» του Τζον Γκλε, «Ψυχή Βαθιά» του Παντελή Βούλγαρη και «Το Μετέωρο Βήµα του Πελαργού» του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Πρόσφατα ο Κρανιώνας διαμορφώθηκε στο χωριό Φάρασα της Καππαδοκίας, για τις ανάγκες της δημοφιλούς σειράς για τη ζωή του Αγίου Παϊσιου που προβάλλει το MEGA.

Η μοίρα του τόπου και του πληθυσμού του, συνδέθηκε με τα σημαντικότερα γεγονότα του πρώτου μισού του 20ου αιώνα. Από τον Μακεδονικό Αγώνα, την απελευθέρωση και την ενσωμάτωση στον εθνικό κορμό έως τον Β΄ Π.Π., την κατοχή και τον καταστροφικό Εμφύλιο Πόλεμο που ακολούθησε και σήμανε ουσιαστικά την αρχή του τέλους για τα Κορέστεια και τα πλινθόκτιστα χωριά του.

Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα τα Κορέστεια, βρέθηκαν στο στόχαστρο των βουλγαρικών κομιτάτων που με τρομοκρατία πίεζαν τον ντόπιο πληθυσμό να προσχωρήσει στην Εξαρχία. Από την περιοχή αναδεικνύονται πρωτοκλασάτα στελέχη της βουλγαρικής «Εσωτερικής Μακεδονικής Επαναστατικής Οργάνωσης» (ΕΜΕΟ), καθώς και κορυφαίοι Μακεδονομάχοι -όπως ο Καπετάν Κώττας Χρήστου και ο Δημήτρης Νταλίπης- που συγκρούστηκαν μεταξύ τους σκληρά και αδυσώπητα. Στο χωριό Στάτιστα, σημερινό Μελάς, σκοτώθηκε το 1904 ο Παύλος Μελάς. Ο θάνατός του συγκλόνισε την ελληνική κοινή γνώμη και έστρεψε την προσοχή της στο Μακεδονικό Αγώνα.
Η αντίστροφη μέτρηση για τα Κορέστεια και τα χωριά του, ξεκίνησε ουσιαστικά με τον καταστροφικό Εμφύλιο Πόλεμο (1946-1949), αφού η περιοχή βρέθηκε στο επίκεντρο και στη δίνη των σφοδρών συγκρούσεων ανάμεσα στον Εθνικό Στρατό από τη μία και τον Δημοκρατικό Στρατό (Δ.Σ.Ε) από την άλλη.

Τα χωριά εκκενώθηκαν την περίοδο των συγκρούσεων, μέρος του πληθυσμού έλαβε μέρος στο πλευρό του Δ.Σ.Ε. ενώ μετά την ήττα του διέφυγε σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Μεταπολεμικά η μετανάστευση και η αστυφιλία έδωσαν τη «χαριστική βολή».