Με αφορμή την 25η Μαρτίου και τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση θα σας παρουσιάσουμε ένα Ιστορικό Βιβλίο με τίτλο, Εμμανουήλ Ξάνθου Απομνημονεύματα Περί Φιλικής Εταιρείας και Θεόδωρου Κολοκοτρώνη Διήγησις Συμβάντων της Ελληνικής Φυλής, από τις Εκδόσεις Πάπυρος

Η Φιλική Εταιρεία ήταν η σημαντικότερη από τις μυστικές οργανώσεις που σχηματίστηκε για την προετοιμασία της Επανάστασης του 1821. Ιδρύθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 1814, εορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού.

Ο Εμμανουήλ Ξάνθος μία ηγετική μορφή της Φιλικής Εταιρείας, από τα κυριότερα ιδρυτικά μέλη της και μία από τις περισσότερο δραστήριες προσωπικότητές της. (Πάτμος 1772- Αθήνα 1852).

Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του στην Πατμιάδα Ακαδημία της γενέτειράς του, ο Ξάνθος 20 χρόνων περίπου, μετανάστευσε στην Τεργέστη, όπου επιδόθηκε στο εμπόριο. Το 1810 εγκαταστάθηκε στην Οδησσό, κοντά στον μεγαλέμπορο Βασίλειο Ξένο.

Γύρω στο 1813 ταξίδευσε στην Πρέβεζα, την Πάργα και στα Επτάνησα, με σκοπό την αγορά λαδιού. Στη Λευκάδα μυήθηκε στον τεκτονισμό. Δέχθηκε την επίδραση των φιλελευθέρων ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης και των άλλων ευρωπαϊκών απελευθερωτικών κινημάτων και, όταν επέστρεψε στην Οδησσό, το 1814, ίδρυσε μαζί με τους Νικόλαο Σκουφά και Αθανάσιο Τσακάλωφ την Φιλική Εταιρεία (14 Σεπτεμβρίου), τής οποίας σκοπός ήταν η απελευθέρωση και η κοινωνική αποκατάσταση τής υπόδουλης Ελλάδας. Για την καλύτερη εκπλήρωση του έργου του, τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους ο Ξάνθος εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου το κατάστημά του έγινε ουσιαστικά η μυστική έδρα τής Εταιρείας. Μετά τη διεύρυνση του ηγετικού κύκλου της Εταιρείας με την εισδοχή των Π. Αναγνωστοπούλου (1816), Αθ. Σέκερη (1818) κ.α., ο Ξάνθος κατείχε στην ιεραρχία την όγδοη θέση.

Κατά τη σύσκεψη των Φιλικών στην Κωνσταντινούπολη, το 1818, ανατέθηκε στον Ξάνθο η προεργασία για την αναζήτηση μιας προσωπικότητας άξιας να αναλάβει την αρχηγία. Για τον σκοπό αυτό διαπεραιώθηκε στη Θεσσαλία με την εντολή να παραλάβει συστατικές επιστολές από τον Άνθιμο Γαζή, μέλος ήδη τής Φιλικής Εταιρείας. Ταξίδευσε στη Μόσχα, όπου συναντήθηκε με τους Φιλικούς Αντώνιο Κομιζόπουλο και Ν. Πατσιμάδη, με τους οποίους οργάνωσε σύσκεψη για την προπαρασκευή τής Επανάστασης και την κάθοδο του Ιωάννη Βαρβάκη στο Αιγαίο. Τον Ιανουάριο του 1820 επισκέφθηκε στην Πετρούπολη τον Έλληνα Υφυπουργό Εξωτερικών της τσαρικής Ρωσίας Ιωάννη Καποδίστρια. Μετά την άρνηση τού Καποδίστρια να αναλάβει την αρχηγία τής Φιλικής Εταιρείας, ο Ξάνθος ανέθεσε τελικά την ανώτατη αρχή των Φιλικών στο στρατηγό Αλέξανδρο Υψηλάντη, υπασπιστή του τσάρου Αλεξάνδρου Α’. Μαζί με τον Υψηλάντη ίδρυσε την “Εθνική Κάσσα” (Ταμείο), για την οικονομική ενίσχυση του προετοιμαζόμενου Αγώνα.

Μετά την αποτυχία τού υπό τον Υψηλάντη κινήματος στη Μολδοβλαχία (Φεβρουάριος 1821), ο Ξάνθος ταξίδευσε στα κέντρα των ελληνικών παροικιών, αναλαμβάνοντας την προσπάθεια για εξασφάλιση οικονομικής ενίσχυσης του Αγώνα, που είχε ήδη αρχίσει στην Ελλάδα. Τον Ιούνιο τού 1823 διαπεραιώθηκε μαζί με τον Τσακάλωφ από την Τεργέστη στην επαναστατημένη Πελοπόννησο. Διέμεινε για ένα μικρό διάστημα στην Τρίπολη, κοντά στον Δημήτριο Υψηλάντη, ο οποίος τόν έπεισε να αναχωρήσει στο Μόχατς της Ουγγαρίας, για να διοργανώσει την απόδραση τού κρατούμενου στις εκεί φυλακές Αλεξάνδρου Υψηλάντη. Ο τελευταίος όμως αρνήθηκε να ενδώσει στο σχέδιο της απόδρασης και ο Ξάνθος επέστρεψε στην Πελοπόννησο και πήρε μέρος στην Επανάσταση.

Γύρω στο 1827, λίγο πριν από την αναμενόμενη άφιξη του Καποδίστρια, ο Ξάνθος αναχώρησε στο Βουκουρέστι, όπου αποσύρθηκε και ιδιώτευσε. Έμεινε σε τέτοιο βαθμό λησμονημένος, ώστε να πιστεύεται ότι έχει πεθάνει. Αυτό πίστευε ο Αναγνωστόπουλος, όταν, το 1834, δημοσίευσε στον Αιώνα του Ιωάννη Φιλήμονος λίβελλο εναντίον του Ξάνθου, κατηγορώντας τον ότι είχε διασκορπίσει αλόγιστα χρήματα της “Εθνικής Κάσσας”. Για να διαψεύδει την κατηγορία, ο Ξάνθος εγκαταστάθηκε το 1837 στην Αθήνα. Εκεί του απονεμήθηκε ο Χρυσός Σταυρός του Σωτήρος και ένα επίδομα, το οποίο όμως, τελικά, ποτέ δεν έλαβε. Όταν το 1845 το τυπογραφείο Α. Γκαρμπολά εξέδωσε τα Απομνημονεύματα περί της Φιλικής Εταιρείας του Ξάνθου, ο Φιλήμων αναγκάστηκε να ανασκευάσει τις εναντίον του κατηγορίες. Και στην Αθήνα, όμως, ο πρωτεργάτης της Φιλικής Εταιρείας Εμμανουήλ Ξάνθος έζησε παραγκωνισμένος και πάμπτωχος διανέμοντας σε μιαν άθλια καλύβα στην οδό Νικοδήμου αριθμ. 27. Βυθισμένος σε εσχάτη δυστυχία, πέθανε στις 28 Νοεμβρίου 1852, ύστερα από πτώση του από την πίσω σκάλα της Βουλής, όπου είχε παρακολουθήσει συνεδρίαση. Στην κηδεία του, του αποδόθηκαν τιμές στρατηγού.

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης

Στα τέλη του 1820 ο Κολοκοτρώνης έλαβε επιστολή του Αλέξανδρου Υψηλάντη που τον προειδοποιούσε να είναι έτοιμος, επειδή στις “25 Μαρτίου ήταν η μέρα της γενικής Επαναστάσεως”. Στις 6 Ιανουαρίου 1821 άρχιζε από τη Μάνη εντονότερη δραστηριότητα και κατόρθωσε να αμβλύνει τις αντιθέσεις διαφόρων οικογενειών “που ήταν χωρισμένες κατά την συνήθειαν τους”. Στις 22 Μαρτίου ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, με άλλες ηγετικές προσωπικότητες (τον Μούρτζινο, τους Καπεταναράδες, τους Κουμουνδουράκηδες, τον Νικηταρά, τον Αναγνωσταρά, τον Παπαφλέσσα), επικεφαλής 2.000 ανδρών κατευθύνθηκαν προς την Καλαμάτα και την επόμενη την απελευθέρωσαν.

Στις 24 Μαρτίου, με τον Παπαφλέσσα βάδισε προς την Αρκαδία και από τη Σκάλα απήυθυναν προκήρυξη προς τους κατοίκους, στην οποία έγραφαν: “Η ώρα έφθασε, το στάδιον της δόξης και της ελευθερίας ηνοίχθη, τα πάντα εδικά μας και ο Θεός του παντός μεθ’ ημών έσεται. Μη πτοηθείτε εις το παραμικρόν. Σεις είσθε ατρόμητοι των προγόνων μας απόγονοι. Γενικώς οπλισθείτε με ανοικτά μπαϊράκια και τρέξατε εναντίον των εχθρών της πίστεως και της πατρίδος. Εντός ολίγων ημερών φθάνομεν και ημείς με 10.000 στρατεύματα”.

Τα “Απομνημονεύματα περί Φιλικής Εταιρείας” του Εμμανουήλ Ξάνθου τυπώθηκαν το 1945, όταν ο μεγάλος Φιλικός, τιμημένος αλλά πάμπτωχος, έγερνε προς το τέρμα της ζωής του.

Πέραν του άλλου ιστορικού ενδιαφέροντος που παρουσιάζουν, είναι σημαντικά για την κατανόηση της δράσης του Ξάνθου, ο οποίος σε αυτά απαντά στον λίβελλο που δημοσίευσε ο Αναγνωστόπουλος στον “Αιώνα” του Ιωάννη Φιλήμονος εναντίον του.

Στη “Διήγησιν συμβάντων της Ελληνικής Φυλής” ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, προς το τέλος της ζωής του υπαγορεύει στον Γεώργιο Τσερτσέτη τα γεγονότα της πολυτάραχης πορείας του από τα 1770 έως τα 1836. Η αμεσότητα του λόγου που χαρακτήριζε πάντοτε το μεγάλο Αγωνιστή χαρακτηρίζει και την αφήγησή του.